Даведка:Пачаткоўцам пра тыпаграфію
Як змяшчаць і фарматаваць тэкст на старонцы.
Калі Вы вычытваеце твор для Вікікрыніц, добра захаваць выгляд тэксту як мага бліжэй да арыгіналу. Аднак у Вікікрыніцах ёсць і некаторыя свае правілы датычна стылю — гэта ж сайт, а не друкаваная книга, урэшце рэштаў. Дадзеная старонка дапаможа аформіць тэкст.
Калі ласка, зважайце, што афармленне тэксту — другашэрагная рэч адносна самога тэксту. Калі тэкст і яго афармленне цяжка ўзгадніць, заўсёды прытрымлівайцеся дакладнасці перадачы самога тэксту, а перашкоды з фарматаваннем можаце праігнараваць або пакінуць на потым. Вікікрыніцы — гэта вікі, то бок выправіць і палепшыць можна ў любы час.
Абзацы і сказы
[правіць]Хоць агульным прынцыпам Вікікрыніц ёсць захаванне тэксту як мага бліжэй да арыгіналу, ёсць некаторыя адхіленні пры пераходзе ад друкаванае старонкі да лічбавага фармату. Асноўным з іх з’яўляюцца змены ў фарматаванні абзацаў і тое, што з гэтага выплывае.
- Не рабіць водступы ў пачатку абзацаў у Вікікрыніцах.
- Для гэтага ёсць адмысловы шаблон {{Водступ}}, якім трэба ствараць абзацы.
- Ні за якіх умоў не стаўце адзін і больш прабелаў на пачатку радка тэксту. Гэта дае прыкры эфект, бо праграмнае забеспячэнне будзе адлюстроўваць радок не так, як звычайна. Тэкст з’явіцца роўна-інтэрвальным шрыфтам (звычайна Courier) унутры цямнейшага прастакутніка, як ніжэй:
Вось што адбываецца, калі ў пачатку радка тэксту ёсць прабел.
- Пакідайце паміж абзацамі пусты радок.
- Каб паміж абзацамі з’явіўся шырэйшы водступ, проста пакіньце паміж імі пусты радок падчас рэдагавання. Проста пусты радок без усялякіх сімвалаў або прабелаў.
- Выдаляйце разрывы радкоў.
- У друкаваных кнігах радкі тэксту разрываюцца там, дзе трэба, каб яны трапілі на старонку. У адсканаваным тэксце часта ёсць разрывы ў канцы кожнага радка так, як яны ёсць у арыгінальным тэксце. Лагічна, што гэта проста спосаб друку, а не частка інфармацыі арыгінальнага твора. Таму, калі Вы ператвараеце тэкст крыніцы ў старонку Вікікрыніц, лепш за ўсё выдаліць любыя разрывы радкоў. Зважайце, што гэта можа быць лягчэй зрабіць пасля вычытвання. Не тое каб выдаліць іх было абсалютао неабходга; вэб-браўзары ўсё адно адлюстроўваюць тэкст без іх, але паколькі радкі аднаго абзацу не павінны аддзяляцца паміж сябе разрывамі, то выдаляць гэтыя разрывы лагічна і вельмі пажадана.
- Пішыце разам словы, разарваныя знакам пераносу.
- Словы, якія пераносяцца з аднаго радка на іншы з дапамогай знаку пераносу, павінны быць напісаныя без яго. Напрыклад, калі адзін радок сканчаецца на «шча-», а наступны пачынаецца з «сьлівы», то знак пераносу і разрыў радка трэба выдаліць, і пакінуць проста «шчасьлівы». Будзьце ўважлівыя, памятайце, што ёсць словы, якія пишуцца прза злучок, напрыклад, «хто-небудзь», «беларуска-латышскі». Калі гэтыя словы пераносяцца з аднаго радка на іншы, то можа здавацца, што там стаіць проста знак пераносу, які трэба выдаліць, а насамрэч там злучок, які трэба захаваць. Проста будзьце ўважлівымі. Акрамя таго, словы ў старых творах таксама могуць пісацца паводле старога правапісу, напрыклад, слова «па-беларуску» пісалася і як «па беларуску», і як «пабеларуску», таму, калі сумняваецеся, лепш паглядзіце суседнія абзацы або і іншыя старонкі твора і пошукайце гэтае слова, напісанае не з пераносам, а нармальна.
- Паміж сказаў даволі аднаго прабелу.
- Часам у друкаваных творах пасля кропкі, выклічніка, пытальніка або іншых знакаў пунктуацыі ў канцы сказу могуць стаяць два прабелы. Але ў браўзарах два прабелы запар усё адно адлюстроўваюцца як адзін, дый патрэбы ў другім проста няма. Таму паміж сказаў трэба ставіць адзін прабел.
Дадзеныя палажэнні фарматавання — стандартныя для бальшыні сітуацый з рэдкімі выключэннямі. Напрыклад, паэзія пішацца не адным радком, а купай, таму выдаленне ўсіх разрываў паміж радкамі — не тое, што трэба рабіць. Афармленне паэзіі варта разглядаць асобна, гл. Даведка:Паэзія. Асаблівае фарматаванне таксама будзе, калі слова са знакам пераносу стаіць у самым канцы старонкі; гэты момант апісаны ніжэй, гл. Шмат старонак.
Фарматаванне тэксту
[правіць]Вы можаце ўвесці курсіўны або тлусты тэкст, дадаўшы апострафы з абоіх бакоў тэксту, як паказана ў дадзенай табліцы.
Стыль шрыфту | Вікі-тэкст | Апісанне |
---|---|---|
Курсіў | ''Курсіў'' | Каб зрабіць тэкст курсівам, пастаўце па два апострафы з абоіх бакоў тэксту. |
Тлусты | '''Тлусты''' | Каб зрабіць тэкст тлустым, пастаўце па тры апострафы з абоіх бакоў тэксту. |
Тлусты курсіў | '''''Тлусты курсіў''''' | Каб зрабіць тэкст тлустым і курсіўным адначасова, пастаўце па пяць апострафаў з абоіх бакоў тэксту.
(то бок два апострафы вакол трох іншых апострафаў, каб дасягнуць двух эфектаў адначасова.) |
Каб змяніць памер тэксту, можаце скарыстацца шаблонамі, пададзенымі ніжэй. Гэта асабліва карысна для назваў разделаў або заўваг унізе, але часам выкарыстоўваецца і ў самім тэксце.
Памер тэксту | Шаблон | Вікі-тэкст | Эквівалент для некалькіх абзацаў | Заўвагі |
---|---|---|---|---|
Шаблон:Xx-smaller | {{xx-smaller}} | {{xx-smaller|Нешта}} | {{xx-smaller block}} | |
x-меншы | {{x-smaller}} | {{x-smaller|Нешта}} | {{x-smaller block}} | |
меншы | {{smaller}} | {{smaller|Нешта}} | {{smaller block}} | |
нармальны | нармальны | Ніякіх шаблонаў і мадыфікацый навогул. | ||
большы | {{larger}} | {{larger|Нешта}} | {{larger block}} | |
x-большы | {{x-larger}} | {{x-larger|Нешта}} | {{x-larger block}} | |
xx-большы | {{xx-larger}} | {{xx-larger|Нешта}} | {{xx-larger block}} | |
xxx-большы | {{xxx-larger}} | {{xxx-larger|Нешта}} | {{xxx-larger block}} | |
xxxx-большы | {{xxxx-larger}} | {{xxxx-larger|Нешта}} | {{xxxx-larger block}} |
100% і меншыя шрыфты ды табліца параўнання стыляў
[правіць]Шаблоны | Нармальны | Тлусты | Курсіў | Тлусты курсіў |
Гэта 100% памеру шрыфту. | Гэта 100% памеру шрыфту. | Гэта 100% памеру шрыфту. | Гэта 100% памеру шрыфту. | |
Гэта 99% памеру шрыфту. | Гэта 99% памеру шрыфту. | Гэта 99% памеру шрыфту. | Гэта 99% памеру шрыфту. | |
Гэта 98% памеру шрыфту. | Гэта 98% памеру шрыфту. | Гэта 98% памеру шрыфту. | Гэта 98% памеру шрыфту. | |
Гэта 97% памеру шрыфту. | Гэта 97% памеру шрыфту. | Гэта 97% памеру шрыфту. | Гэта 97% памеру шрыфту. | |
Гэта 96% памеру шрыфту. | Гэта 96% памеру шрыфту. | Гэта 96% памеру шрыфту. | Гэта 96% памеру шрыфту. | |
Гэта 95% памеру шрыфту. | Гэта 95% памеру шрыфту. | Гэта 95% памеру шрыфту. | Гэта 95% памеру шрыфту. | |
Гэта 94% памеру шрыфту. | Гэта 94% памеру шрыфту. | Гэта 94% памеру шрыфту. | Це 94% памеру шрыфту. | |
Гэта 93% памеру шрыфту. | Гэта 93% памеру шрыфту. | Гэта 93% памеру шрыфту. | Гэта 93% памеру шрыфту. | |
{{fine}} {{fine block}} | Гэта 92% памеру шрыфту. | Гэта 92% памеру шрыфту. | Гэта 92% памеру шрыфту. | Гэта 92% памеру шрыфту. |
Гэта 91% памеру шрыфту. | Гэта 91% памеру шрыфту. | Гэта 91% памеру шрыфту. | Гэта 91% памеру шрыфту. | |
Гэта 90% памеру шрыфту. | Гэта 90% памеру шрыфту. | Гэта 90% памеру шрыфту. | Гэта 90% памеру шрыфту. | |
Гэта 89% памеру шрыфту. | Гэта 89% памеру шрыфту. | Гэта 89% памеру шрыфту. | Гэта 89% памеру шрыфту. | |
Гэта 88% памеру шрыфту. | Гэта 88% памеру шрыфту. | Гэта 88% памеру шрыфту. | Гэта 88% памеру шрыфту. | |
Гэта 87% памеру шрыфту. | Гэта 87% памеру шрыфту. | Гэта 87% памеру шрыфту. | Гэта 87% памеру шрыфту. | |
Гэта 86% памеру шрыфту. | Гэта 86% памеру шрыфту. | Гэта 86% памеру шрыфту. | Гэта 86% памеру шрыфту. | |
Гэта 85% памеру шрыфту. | Гэта 85% памеру шрыфту. | Гэта 85% памеру шрыфту. | Гэта 85% памеру шрыфту. | |
Гэта 84% памеру шрыфту. | Гэта 84% памеру шрыфту. | Гэта 84% памеру шрыфту. | Гэта 84% памеру шрыфту. | |
{{smaller}} {{smaller block}} | Гэта 83% памеру шрыфту. | Гэта 83% памеру шрыфту. | Гэта 83% памеру шрыфту. | Гэта 83% памеру шрыфту. |
Гэта 82% памеру шрыфту. | Гэта 82% памеру шрыфту. | Гэта 82% памеру шрыфту. | Гэта 82% памеру шрыфту. | |
Гэта 81% памеру шрыфту. | Гэта 81% памеру шрыфту. | Гэта 81% памеру шрыфту. | Гэта 81% памеру шрыфту. | |
Гэта 80% памеру шрыфту. | Гэта 80% памеру шрыфту. | Гэта 80% памеру шрыфту. | Гэта 80% памеру шрыфту. | |
Гэта 79% памеру шрыфту. | Гэта 79% памеру шрыфту. | Гэта 79% памеру шрыфту. | Гэта 79% памеру шрыфту. | |
Гэта 78% памеру шрыфту. | Гэта 78% памеру шрыфту. | Гэта 78% памеру шрыфту. | Гэта 78% памеру шрыфту. | |
Гэта 77% памеру шрыфту. | Гэта 77% памеру шрыфту. | Гэта 77% памеру шрыфту. | Гэта 77% памеру шрыфту. | |
Гэта 76% памеру шрыфту. | Гэта 76% памеру шрыфту | Гэта 76% памеру шрыфту | Гэта 76% памеру шрыфту | |
Гэта 75% памеру шрыфту. | Гэта 75% памеру шрыфту. | Гэта 75% памеру шрыфту. | Гэта 75% памеру шрыфту. | |
Гэта 74% памеру шрыфту. | Гэта 74% памеру шрыфту. | Гэта 74% памеру шрыфту. | Гэта 74% памеру шрыфту. | |
Гэта 73% памеру шрыфту. | Гэта 73% памеру шрыфту. | Гэта 73% памеру шрыфту. | Гэта 73% памеру шрыфту. | |
Гэта 72% памеру шрыфту. | Гэта 72% памеру шрыфту. | Гэта 72% памеру шрыфту. | Гэта 72% памеру шрыфту. | |
Гэта 71% памеру шрыфту. | Гэта 71% памеру шрыфту. | Гэта 71% памеру шрыфту. | Гэта 71% памеру шрыфту. | |
Гэта 70% памеру шрыфту. | Гэта 70% памеру шрыфту. | Гэта 70% памеру шрыфту. | This is 70% font size. | |
{{x-smaller}} {{x-smaller block}} | Гэта 69% памеру шрыфту. | Гэта 69% памеру шрыфту. | Гэта 69% памеру шрыфту. | Гэта 69% памеру шрыфту. |
Гэта 68% памеру шрыфту. | Гэта 68% памеру шрыфту. | Гэта 68% памеру шрыфту. | Гэта 68% памеру шрыфту. | |
{{xx-smaller}} {{xx-smaller block}} | Гэта 58% памеру шрыфту. | Гэта 58% памеру шрыфту. | Гэта 58% памеру шрыфту. | Гэта 58% памеру шрыфту. |
Іншыя эфекты тэксту
[правіць]Ёсць шмат розных эфектаў тэксту, якія можна зрабіць з дапамогай шаблонаў. У гэтай табліцы прадстаўленыя найбольш распаўсюджаныя:
Фармат | Шаблон | Вікітэкст | Эфект | Заўвагі |
---|---|---|---|---|
Малыя вялікія літары | {{Капітэль}} | {{Капітэль|Нешта}}
|
Нешта | |
Буквіца | {{Ініцыял}} | {{Ініцыял|Н}}ешта
|
Bratcy miłyje, dzieci Ziamli-matki majej! Wam afiarujuczy pracu swaju, muszu z wami pahawaryć trochi ab naszaj doli-niadoli, ab naszaj baćkawaj zpradwiecznaj mowie, katoruju my sami, da i nie adny my, a usie ludzi ciomnyje, „mużyckaj“ zawuć, a zawietca jana „biełaruskaj“. | Тэкст узяты з першага выдання Прадмовы да «Дудкі беларускай». |
Вельмі вялікая літара | {{Ініцыял2}} | {{Ініцыял2|Н}}ешта
|
Bratcy miłyje, dzieci Ziamli-matki majej! Wam afiarujuczy pracu swaju, muszu z wami pahawaryć trochi ab naszaj doli-niadoli, ab naszaj baćkawaj zpradwiecznaj mowie, katoruju my sami, da i nie adny my, a usie ludzi ciomnyje, „mużyckaj“ zawuć, a zawietca jana „biełaruskaj“. | |
Павіслы водступ | {{Павіслы водступ}} | {{Павіслы водступ|2em|Bratcy miłyje, dzieci Ziamli-matki majej! Wam afiarujuczy pracu swaju, muszu z wami pahawaryć trochi ab naszaj doli-niadoli, ab naszaj baćkawaj zpradwiecznaj mowie, katoruju my sami, da i nie adny my, a usie ludzi ciomnyje, „mużyckaj“ zawuć, a zawietca jana „{{Разьбіўка|biełaruskaj}}“.}}
|
Bratcy miłyje, dzieci Ziamli-matki majej! Wam afiarujuczy pracu swaju, muszu z wami pahawaryć trochi ab naszaj doli-niadoli, ab naszaj baćkawaj zpradwiecznaj mowie, katoruju my sami, da i nie adny my, a usie ludzi ciomnyje, „mużyckaj“ zawuć, a zawietca jana „biełaruskaj“. |
Сімвалы
[правіць]Часам у творах сустракаюцца незвычайныя ды іншамоўныя сівалы, і не дзіва, што шмат хто з нас не знае, як іх уводзіць. Каб дапамагчы з гэтым, у панэлі інструментаў ёсць укладка «Спецыяльныя сімвалы», а пад акном рэдагавання ёсць радки з пэўнымі сімваламі для хуткага іх увядзення. Але гэтыя інструменты, вядома, змяшчаюць не ўсе магчымыя сімвалы. Вы можаце пашукаць іх на гэтых сайтах:
Калі пэўны сімвал ёсць у сучасных шрыфтах, яго можна ўвесці адпаведным HTML-кодам:
або праз HTML Entity
. Напрыклад, ‡ (падвойны крыжык) уводзіцца кодам ‡
.
Макет тэксту
[правіць]Змяшчэнне тэксту
[правіць]Гэтыя шаблоны не фарматуюць тэкст (проста зменьваючы яго памер); яны дапамагаюць фарматаваць самі старонкі.
Шаблон | Кароткая форма | Выкарыстанне |
---|---|---|
{{Калёнтытул}} | няма | Простае фарматаванне загалоўкаў ды ніжніх калантытулаў, у т. л. нумароў старонак. |
{{Перанос пачатак}} | няма | Каб злучыць слова, разарванае паміж дзвюма старонкамі. |
{{Перанос канец}} | няма | Каб закончыць злучэнне слова, разарванага паміж дзвюма старонкамі. |
{{Новы абзац}} | няма | Пазначае канец абзацу, калі ён таксама апошні на старонцы. |
Зважайце, што шаблоны {{Перанос пачатак}} і {{Перанос канец}} ўжо не абавязкова выкарыстоўваць у выпадку простага пераносу слова з адной старонкі на іншую. У гэтым выпадку даволі будзе проста паставіць злучок «-» у канцы слова, што пераносіцца, і сістэма самастойна далучыць да яго канец з наступнай старонкі. Тым ня менш шаблоны {{Перанос пачатак}} і {{Перанос канец}} пажадана выкарыстоўваць, бо пры вычытванні ён адлюстроўвае, як мусіць скончыцца перанос. У выпадку пераносу на месцы злучка варта рабіць: {{Перанос пачатак|п=ангельска-|к=францускі}} і {{Перанос канец|п=ангельска-|к=францускі}}, каб у выніку выглядала са злучком.
Некаторыя верхнія калантытулы, і як запісаць шаблон, каб адлюстраваць іх, відаць у гэтай табліцы:
Шаблон | Вынік |
---|---|
{{Калёнтытул|left=1|center=ЗАГАЛОВАК|right=1830.}} | 1 ЗАГАЛОВАК 1830. |
{{Калёнтытул|left=Назва кнігі|right=55}} | Назва кнігі 55 |
{{Калёнтытул|left=Том II|right=Старонка 101}} | Том II Старонка 101 |
Шмат старонак
[правіць]Тэкст кнігі будзе нармальна працягвацца старонка за старонкаю, і праграма, якая стаіць за працэсам вычытвання, гэта бачыць. Калі тэкст з’яўляецца ў асноўнай прасторы назваў, яна ўставіць прабел паміж апошнім словам першай старонкі і першым словам другой. Звычайна, гэта якраз тое, што Вам і трэба. Калі ж трэба атрымаць нейкі іншы вынік, скарыстайцеся шаблонамі:
- Калі старонка сканчаецца канцом абзацу, дадайце шаблон {{Канец абзацу}} у новы радок у канцы або на наступнай старонцы прапусціце першыя два радкі ўпачатку. Гэта не дасць абзацу склеіцца з першым абзацам наступнай старонкі.
- Калі старонка сканчаецца знакам пераносу «пера-» і наступная старонка пачынаецца з «нос», вынік у асноўнай прасторы будзе выглядаць як «перанос». Гэта працуе для бальшыні выпадкаў.
- Калі слова разарванае на дзве старонкі, і частка слова на адной са старонак знаходзіцца ўнутры секцыі або заўвагі, дадайце шаблон {{Перанос пачатак}} на першую старонку і {{Перанос канец}} — на другую.
- Напрыклад, калі старонка 5 сканчуецца на «шча-», а старонка 6 пачынаецца із «сьлівы», Вам трэба дадаць у канец старонкі 5
{{Перанос пачатак|шча|сьлівы}}
- і на початак старонкі 6
{{Перанос пачатак|шча|сьлівы}}
- Калі старонкі будуць злітыя ў адзін тэкст у асноўнай прасторы, з’явіцца проста слова «шчасьлівы».
Заўвагі
[правіць][ Гл. таксама Вікіпедыя:Зноскі].
Каб зрабіць у тэксце заўвагу, трэба пасля слова, якое тлумачыцца, уставіць пару тэгаў <ref> ды </ref>, паміж якімі змяшчаецца тэкст заўвагі. Для зручнасці кнопкі дадавання гэтых тэгаў знаходзяцца пад акном рэдагавання.
Месца, дзе будзе сабраныя заўвагі, вызначаецца тэгам <references />. Звычайна, заўвагі збіраюць у асобным раздзеле ў канцы твора. Для зручнасці можна скарыстацца шаблонам {{крыніцы}}, які змяшчае згаданы тэг. Калі ўказаны тэг адсутны, заўвага будзе выведзеная ўнизе старонкі зменшаным шрыфтам.
Пры праглядзе на месцы маркера «ref» з’явіцца парадкавы нумар заўвагі ў выглядзе надрадковай спасылкі — лічбы ў квадратных дужках, а на месцы «references» — нумараваны спіс спасылак у артыкуле.
Заўвагі могуць быць падзеленыя на некалькі незалежных суполак з дапамогаю атрыбуту group
. Можна выкарыстоўваць заўвагі паўторна з дапамогаю атрыбуту name
(<ref name=":1">тэкст</ref>, далей <ref name=":1"/>). Заўвагі, якія змяшчаюцца на некалькіх старонках скану, можна афармляць з дапамогаю атрыбуту name
і наступнага атрыбуту follow
. Калі ў такіх сітуацыях ёсць пераносы словаў, яны афармляюцца паводле агульных правілаў.
Заўвагі, напісаныя ўдзельнікамі Вікікрыніцаў адзначаюцца ў канцы. Напрыклад: <ref name=":1">У арыгінальным зьмесьце ня згадваецца. (Вікікрыніцы [[File:Wikisource-logo.svg|16px]])
Табліцы
[правіць]Табліцы можна выкарыстоўваць як для ўласна стварэння табліцы (калі такая ёсць у арыгінальным тэксце), так і для змяшчэння тэксту. Гэта можа быць крыху складана.
- Па больш падрабязную інфармацыю гл. Даведка:Табліцы.
- Фарматаванне табліц можна рабіць лягчэй з дапамогай шаблона {{Стыль табліцы}}.
- Гл. таксама Вікіпедыя:Табліцы ў Вікіпедыі.