Rodnyje zierniaty (1916)/IV/Šlacham tworčaści

← Pieśnia i narod

Šlacham tworčaści Публіцыстыка Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1916 год

Wyjdzi →

Іншыя публікацыі гэтага твора: Шляхам творчасьці.

Прапануем да спампаваньня!

Šlacham tworčaści.

Narod naš maje za saboj tysiačaletniuju darohu, projdzienuju za čas swajho histaryčnaho žyćcia. Na hetaj darozi sustrečaŭsia jon z roznymi narodami i roznymi kulturami, braŭ sam ad inšych mnohaje i dawaŭ druhim swajo. Adnym słowam, pastupaŭ tak, jak usiaki inšy narod na świeci: abmieniwaŭsia tym, čym byŭ bahat, i braŭ ad inšych toje, čaho jamu niedastawało.

Kožny narod u swaim žyćci pamiataje bolšuju, abo mienšuju kulturnuju zaležnaść ad inšych narodoŭ. Hreki, pierš čym wytwaryli swaju ŭłasnuju literaturu, nawuku, filozofiju i štukarstwo, znachodzilisia pad upływam Ehiptu i Babilonii. Rym doŭhi čas karmiŭsia wytworami ducha hreckaho; eŭropejskije narody — wytworami ducha łacinskaj rasy: ich mowaj, literaturaj, nawukaj.

Ale budučy nawat pad najwialikšym čužym upływam, duch ludzki starajecca prajawić swaje charakternyje asobnaści. I dziela hetaho narody, nawučyŭšysia ad druhich narodaŭ piśma, muzyki, pieśni, štukarstwa, nawat zusim niéświadoma, tworuć s čužoha swajo, admiennaje. Bo duch ludzki — siła tworčaja, katoraja nia može tolki padniawolna paturać čužym uzoram, nie dajučy ničoha s siabie.

My, biełarusy, za histaryčnych časoŭ pierežywali ŭpływy hreckije, jakije da nas pryjšli razam s chryścijanstwam, a takže pałudniowa-sławianskije, jakije pryjšli razam s piśmiennaściu i chryścijanskaj liturhijej. Gocka-skandynaŭskije ŭpływy pryjšli da nas razam z dzieržaŭnaj orhanizacijej i šlachocka-kirujučym stanam. Niamieckije — praz kupiectwo i kryžakoŭ; łacinskije — praz Polšču i Čechiju; litoŭskije — praz jednaść dzieržaŭnuju z litwinami, a hetak sama polskije — praz dzieržaŭnaść polskuju, katoraja mieła u nas wialiki i doŭhi ŭpłyŭ asabliwa na wyšejšyje klasy našaho narodu. U kancy dawiaršyli ŭpływy maskoŭskije.

Ale narod naš, budučy ŭ roznyje časy pad upływam čužych kultur, nie zahubiŭ swajej duchowaj asobnaści, a, naadwarot, pahłyblaŭ jaje; dowadam hetaho słužać wyjšoŭšyje ŭ roznych časach z narodu našaho wydatnyje ludzi.

U pieršyje wieki chryścijanstwa narod naš daŭ usiej sławianščynie «perły literatury sławianskaj» praz Kiryłu Turoŭskaho, Klimanta Smalaciča i inš. Kniazieŭskije časy ŭsłaŭleny imiem Połackaho kniazia Ŭsiesława, katory «ludziam sudy sudziŭ, kniaziom harady paradkawaŭ». Łacinskaja literatura ŭzbahaciłasia tworami našych rožnawiercoŭ XVI stalećcia. Polski wajenny romantyzm i aružnaja sława pawinny biełarusam imionami Chodkiewičoŭ, Sapiehoŭ, a literatura — sotniami słaŭnych imion. Maskoŭskaj literatury narod naš daŭ imia Dostojeŭskaho i mnoha mienšych.

I otže, ci to ŭ tworach sławianskich, łacinskich, polskich, ci inšych, predstaŭniki, wyjšoŭšyje z narodu našaho, choć i pisali mowaj čužoj, ale charaktar dali ŭ tworach swaich ŭłaściwy narodu našamu. Inačej kažučy, u čužoj wopratcy dawali twory biełaruskaho narodnaho ducha. Tak sama polski Sarbiewski, choć i pisaŭ twory swaje ŭ mowie łacinskaj, ale duša henych tworaŭ — polskaja. Kaliž staniem prahledać twory Kondratowiča, Mickiewiča, Ožeškowaj, Krašeŭskaho, to znojdziem i ŭ ich pa-za polskaj mowaj pryrodu i ludziej i dušy, ŭłaściwyje tolki biełaruskamu narodu. I nia dziwa: ludziej tych wydaŭ gienij našaho plemi!

Dziela wyšej skazanych pryčyn da historyi tworčaści myśli biełaruskaj pawinny być paličeny ŭsie twory synoŭ ziamli i narodu našaho, nia hledziačy na toje, jakoj mowaj i dzie jany tworeny.

Časta bywaje, što, znachodziačysia pad čužym duchowym ŭpływam, gienii dawali ŭ swaich tworach tyje myśli, jakije panawali ŭ akružajučaj ich atmosfery, duža być može, saŭsim nia zhodnyje s praŭdziwymi patrebami taho narodu, jaki ich wydaŭ. Ot-že ŭ danym prypadku historyka literatury može cikawić starana artystyčnaja tworaŭ, a palityčnaja i klasowaja može słužyć tolki za materjał da historyi pierežywanych klasami narodu palityčnych ideałoŭ.