Паляўнічы і пара галубкоў.
(Легенда з індыйскай кнігі Магабгарата).
Пасвячаю прафэсару Б. Эпімах-Шыпілло.
Ў Магабгараце, кнізе Інд, якой лет тысячы тры лічым,
Такая повесьць там стаіць аб галубкох і паляўнічым.
Быў чэлавек, якога ўсім было заняцьцем—палеванне;
У лесе, ў полі дзень і ноч, як быццам ляжэ там і ўстане.
За птушкай птушку лове ён са хцівасьцяй благой у змове,—
На рынак цягне прадаваць, прадасьць, і ўзноў ідзе і лове.
Пануе ў пушчы, бы ў якім сваім за хатай агародзе,
Ў сямьі крылатай пуд і страх сілом і клеткаю наводзе.
Паміж бацькоў, паміж дзяцей птушыных сее ён разлуку,
Ні ласкі к ім, ні жалю к ім ня меў, не знаўся з іхняй мукай.
С сумленнем дружбы не вядзе—да крыўд і мук яму зло сватам;
Закон багоў яму ні ў што; з душы і сэрца вечным катам.
І доўга так палюе ён, знімае так ахвяры ў клеткі,
Ажно прыпадак не малы спаткаў яго ў пустыні гэткі:
Дня аднаго ў кустох блудзіў і лёгкаго выглядваў хлеба,—
Пагоду ясную і дзень на ноч зьмяніла бурай неба.
За хмарай хмару валакло, а грозна, чорна, без устанка;
Пярун ляцеў за пяруном, што міг—маланка за маланкай.
Ліло, як з рэшата, дажджом, раўняло нізкі дол з узгорам,
І лес, і поле абняло, як пеклам, як шалёным морэм.
Заціхла птушка, зьвер заныў; лес-хата—ўжо ня быў ім хатай…
За грэх караў зямлю, ці што, так грозны Сатакрата,
А паляўнічы, хоць і мок—не пакідаў сваей работы:
Галубку ўбачыў пад кустом—за крыльля ўзяў злавіў з ахвотай.
Дабыча лёгкая была: галубка, выбіўшыся с сілы,
Хоць і хацела—не магла ляцець, чэкаў яе дзе мілы.
Тым часам сьціхла бура ўжо, але і вечэр быў на сьвеце;
На небе месяц абышоў, і зоркі сталі ў небе йрдзеці.
Што тут рабіць? дамоў ісьці?—Ісьці і цёмна і далёка;
У лесе цёмным начэваць?—і небаспечна, і ня лёгка:
Усюдых сьвеціцца вада, вада зліваецца з галінаў:
Нічым нідзе дастаць агню, а тут ешчэ і рык зьвярыны…
І голад такжэ не маўчыць: пара даўно чаго паесьці…
Нічога. Рады ўжо німа. Прышлося ў лесе ноч правесьці.
Пад дрэва буйнае ідзе, шукае ў ім сабе апоры;
У знак пакоры—галаву схіліў і так яму гаворэ:
«О дрэва, будзь прыстаннем мне: ў сваей з багамі мей апецы».
Сказаў, і лёг на камень там, пры ім галубка тут-жэ ў клетцы.
А гэта дзерэва было сялібай, хатай галубковай:
Сядзіць прамоклы на ім ён, і так бядуе слова ў слова:
«Куды загінула мая галубка, вечная падружка?
«Такая страшная пара! як выйдзе жывенькаю птушка?
«Мо вецер зьбіў яе куды, ці дождж пасек нешчаснай крыльлі,
«Ці вораг бедную злавіў, ці пяруны на сьмерць спалілі?
«Што мне з жыцьця, калі яго ня будзе ўжо с кім каратаці:
«Жыцьцё і сьвет тады—ня сьвет, і сам ня свой у сваей хаці.
«Палац з брылянтоў; сотні слуг хай за цябе паложуць грудзі,—
«Без ласкі—с слугамі палац астрогам, пусткай вечнай будзе.
«С падружкай мілаю і лес як найбагатшы стане хорам…
«Німа яе—німа жыцьця, усё аднэй няўцехай, горэм».
Галубка чуе галубка, і сэрцэ радасьцю ей бьецца,—
Што гэтак помне ён аб ёй, такому жалю аддаецца.
Але ня доўга шчасьце ей усьмехам думкі калыхала:
Галодны тут-жэ госьць лежаў, а гэта значыла не мала.
«Ня думай, мілы, аба мне,—так галубку галубка кажэ:
«Уперад волю споўнь багоў: яны пры ўсём стаяць на стражы…
«Гасьця ты маеш у сябе: замёрз, і есьці пэўне хочэ,—
«Заняцца шчыра мусіш ім, каб не пракляў цябе і ночы».
Пачуў, стаў весел галубок, ад радасьці аж як не плачэ.
Сьпяшыць гасьцю служыць, пытаць, якую той цярпіць нестачу.
«Я змёрз», гаворэ той яму. Галуб рад памагчы ў прыгодзе:
(Бо-й дрэво ў цень хавае свой таго, хто нават сеч прыходзе).
Гальлё сухое і лісткі зьбірае, колькі сілы мае,
Кудысьці злётаў па агонь, развёў і госьця ўзноў пытае.
А паляўнічы да яго: «дай есьць, галодзен я сягоньня».
Тут бедны галубок схмурнеў: не знае, дзе яду спагоне.
То-ж ён па-птушэму жыве, жыве тым, што пашле здарэнне;
Німа запасу ў галубка. А госьць ня можэ знаць цярпення.
Падумаў трохі галубок і штосьці выдумаў такое…
«Спакоен—кажэ—госьцік, будзь, і голад твой я заспакою.
Сказаўшы гэта, над агнём тры разы звольна акруціўся,
І як маланка, як стрэла ў вагонь, як ёсьць, жыўцом зваліўся…
Ўстрос паляўнічым страх і жаль; дае зарок ня жыць так болей:
Спаліў прылады ўсе свае, галубку выпусьціў на волю.
Дый воля ўжо ей не ў карысьць. Сядзіць і сумненька бядуе:
«І лес, і сонцэ, і прастор мяне ня цешаць маладую.
«Дружок ужо на сьвеці тым; с кім варкаваць, як даўней буду?
«Нядолю-долю с кім дзяліць?.. Жыцьцё ўжо мне няспыннай жудай.
«Пайду за ім, пайду к яму. Прыймі мяне к сабе, мой любы!»
І з гэтым словам, як і ён, валілася ў вагонь-загубу.
Ешчэ больш паляўнічым тут затрэсла скруха-неціхота:
Лавіці птушкі у сіло на век атпала ўжо ахвота.
Пакуце здаўся за грахі: узьдзеў пакутны ўбор жэбрачы…
Рэкой ідзе—ня пье вады, у лесе птушкі, як не бачэ.
Аж так дабрыў, дзе лес пылаў… Ўляцеў і сьледу не аставіў…
Па сьмерці ўбачыў галубкоў паміж сьвятых на небе ў славе.
..........................
Ўсю гэту повесьць знаем мы аб галубкох і паляўнічым
З Магабгараты, кнігі Інд, якой лет тысячы тры лічым.
|
Прапануем да спампаваньня!