Заходняя, або, дакладней кажучы, паўночна-заходняя частка Эўропы мае асабліва выгодны абрыс. Берагавая лінія гэтага краю надзвычайна
зьвілістая і даўгая. Морскія затокі і бухты глыбока ўразаюцца тут у контынэнт, і ўплывы мора адчуваюцца тут мацней, як у іншых абшарах
Эўропы.
Раўніны займаюць тутака значна большую плошчу, як у Паўднёвай
Эўропе. Гор і тут досыць многа, але гэтыя горы маюць выгляд звычайна
нявысокіх масыўных горстаў з акругленымі вярхамі і адхоннымі схіламі.
(Успомні пахаджэньне горстаў). З горстамі чаргуюцца ўзгаркаватыя нізіны
і плоскаўзвышшы, часта, асабліва на поўначы, абшарпаныя і паабдзіраныя
даўнымі ледавікамі або пакрытыя ледавіковым навалам. На поўдні замест
ледавіковых адкладаў ляжаць на паверхні нягрубыя пласты лёзсу, але паўсюды грунты нанесеныя ў адзнаку ад мясцовых грунтоў, пашыраных па
горных схілах Паўднёвай Эўропы.
Мерны морскі клімат без сьпякоты, але й без халадоў, пануе паўсюды ў Заходняй Эўропе. Нават тая частка Заходняй Эўропы, што ляжыць на поўнач ад падканцавоснага кола, пад уплывам Гольфштрому мае
не халодны, а мерны клімат. Заходнія вятры з акіяну заўсёды прыносяць
сюды вільгатнае надморскае паветра. Хмары і воблакі заўсёды плывуць
па небасхіле, дажджу хапае як улетку, гэтак і ўзімку. Сьнег выпадае
рэдка, ляжыць нядоўга, часта сходзіць і ня зьбіраецца за зіму грубым
пластом, як на ўсходзе. З гэтай прычыны рэкі Заходняй Эўропы
разьліваюцца не ўвясну, як у нас, а ўлетку, калі там параўнаўча прахалодна; узімку рэдка замярзаюць, і заўсёды зьяўляюцца глыбокімі і поўнаводнымі. Параходны рух адбываецца па рэках бязмаль-што цэлы
год без
перарываў. Дзікая расьліннасьць на захадзе Эўропы яшчэ меней уплывае
на краявід, як на поўдні. Даўнейшыя мяшаныя лясы, якія пакрывалі калісь большую частку гэтага краю, замяніліся на нівы й сенажаці. Чалавек павысякаў, расьцерабіў, выкарчаваў лясы, а там, дзе лічыў патрэбным захаваць іх, завёў правільную лясную гаспадарку. Прыродныя лясы,
у якіх пераважвалі букі, дубы, кляны, грабы і ліпы, зрабіліся рэдкасьцю.
На іх месцы дзе-ні-дзе зьявіліся штучныя, узгадаваныя чалавекам лясы
хвой ды іншых ігластых дрэў. Толькі пад аховай уласьнікаў у сярэдняй паласе Заходняй Эўропы засталіся невялікія пушчы, дзе можна знайсьці
тыповыя заходня-эўропэйскія дрэвы, сярод якіх побач з ліставымі гатункамі варта заўважыць з ігластых дрэў: нягной-дрэва або ціс, эўропэйскую ельніцу і эўропэйскую мадрыну. На поўначы, дзе лясоў яшчэ досыць
многа, пануюць толькі хвоя, елка ды бяроза, а каля ўзьбярэжжаў Ледаватага мора няма аніякіх дрэўных расьлін, і ўся расьліннасьць складаецца
з лішаёў і моху.
Дзікія жывёлы яшчэ меней уплываюць на краявід Заходняй Эўропы.
Толькі па парках ды нечапаных пушчах жывуць напалову свойскія алені,
даніэлькі, трапляюцца дзікі, сарны, мядзьведзі, ваўкі ды лісы.
Краявід у Заходняй Эўропе залежыць галоўным чынам ад чалавека. Тут гушчыня залюдненьня яшчэ большая, як у Паўднёвай Эўропе.
Асабліва густа залюднены краіны, багатыя пакладамі карысных мінэралаў.
Там мільёны людзей займаюцца нетракапальнай прамысловасьцю, здабываюць каменны вугаль, жалезную руду, працуюць у руднях, капальнях,
гутах і гісэрнях. Лес фабрычных комінаў, дым памешаны з туманам, праз
які ледзь прабіваецца ўдзень сонечнае, а ўначы электрычнае сьвятло, закопчаныя твары работнікаў у скураных сьвітках, — вось што застаецца ў
памяці падарожніка, які пабываў у прамысловых краінах Заходняй Эўропы. Нетракапальнай і фабрычнай прамысловасьцю займаецца большасьць
насяленьня гэтага краю. Сельская гаспадарка стаіць на другім пляне.
Праўда, што і яе становішча тутака вельмі высокае. Зямля вырабляецца старэнна, дае вялікія ўраджаі, але ня можа пражывіць усё насяленьне абшару. З гэтай прычыны заходня-эўропэйскія краіны мусяць купляць збожжа за межамі, у іншых краëх, куды накіроўваюць у замену продукты сваёй нетракапальнай і фабрычнай прамысловасьці.
У Заходняй Эўропе многа болей гарадоў, як у іншых абшарах нашае часткі сьвету. У гарадох жыве большасьць усяго насяленьня. Часта
там трапляюцца вялізныя гарады па некалькі сот тысяч насельнікаў у
кожным, гарады з вялікімі шматпаверхавымі будынкамі, з буйнымі фабрыкамі, з бойкім гандлем. Дробныя паселішчы рэдка маюць выгляд вёсак. Сяляне жывуць пераважна па фэрмах або хутарох, абкружаных харошымі
садочкамі і маленькімі старэнна ўзоранымі палямі.
Заходняя Эўропа зьяўляецца самым культурным абшарам нашага контыненту і адным з самых культурных на зямлі. Няпісьменных тамака вельмі мала, і нават сялянскія дзеці вучацца звычайна ў сярэдніх школах.
Высокім становішчам асьветы тлумачыцца і высокае становішча ўсіх
галін гаспадаркі. Кожны кавалак зямлі, кожнае прыроднае багацьце апрацоўваецца чалавекам як мага паўней. Чалавек карыстаецца ўсімі спосабамі, усімі навуковымі ведамі, каб ня даць якому-колеча прыроднаму багацьцю прапасьці марна або ляжаць бяз ужытку.
Па сваім абліччы насельнікі Заходняй Эўропы выразна адразьняюцца
ад паўднёвых эўропэйцаў. Гэта пераважна высокія, сьветласкурыя, бялявыя людзі з даўгім чэрапам і блакітнымі вачыма. Сярод моў пераважваюць гэрманскія, хаця на ўскрайках трапляюцца народы, якія ўжываюць
іншыя мовы (якія?).
Паважнасьць, пакойнасьць, самапэўнасьць адразьняюць эўропэйцаў паўночна-заходніх ад паўднёвых.
Паводле асаблівасьцяй прыроды і люднасьці Заходнюю Эўропу можна падзяліць на 7 старон: Ісляндыю, Брытанскія астравы, Фінска-Скандынаўскі паўвостраў і Гэрманскую старану, у якіх пераважваюць гэрманскія мовы, Францускую старану з перавагай романскіх моў, і Польшчу і Чэскі масыў, у якіх большасьць складаюць славяне.
Прапануем да спампаваньня!