Biełaruski Kalendar Swajak na 1919 hod/Šlacham tworčaści
| ← Našy cennaści | Šlacham tworčaści Публіцыстыка Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1918 год |
Ci jość rasiejskaja i polskaja kultura → |
| Іншыя публікацыі гэтага твора: Шляхам творчасьці. |
Прапануем да спампаваньня!
Šlacham tworčaści.
Narod naš maje za saboj tysiačaletniuju darohu, projdzienuju za čas swajho histaryčnaho žyćcia. Na hetaj darozie sustrečaŭsia jon z roznymi narodami i roznymi kulturami, braŭ sam ad inšych mnohaje i dawaŭ druhim swajo. Adnym słowam, pastupaŭ tak, jak usiaki inšy narod na świeci: abmieniwaŭsia tym, čym byŭ bahat, i braŭ ad inšych toje, čaho jamu niestawało.
Koždy narod u swaim žyćci pamiataje bolšuju abo mienšuju kulturnuju zaležnaść ad inšych narodaŭ. Hreki, pierš čym wytwaryli swaju ŭłasnuju literaturu, nawuku, filozofiju i štukarstwo, znachodzilisia pad upływam Ehiptu i Babilonii. Rym doŭhi čas karmiŭsia wytworami ducha hreckaho; Eŭropejskije narody — wytworami ducha łacinskaj rasy: ich mowaj, literaturaj, nawukaj.
Ale, budučy nawat pad najwialikšym čužym upływam, duch ludzki starajecca prajawić swaje charakternyje asobnaści, dziela hetaho narody nawučyŭšysia ad druhich narodaŭ piśma, muzyki, pieśni, štukarstwa, nawat saŭsim nieświadoma, tworać s čužoha swajo, admiennaje. Bo duch ludzki siła tworčaja, katoraja nia može padniawolna tolki paturać čužym uzoram, nie dajučy ničoha s siabie.
My, biełarusy, za histaryčnych časoŭ pierežywali ŭpływy hreckije, jakije da nas pryjšli razam s chryścijanstwam, a takže pałudniowa sławianskije, jakije pryjšli razam s piśmiennaściu i chryshijanskaj liturhijej. Hocka-skandynaůskije ŭpływy pryjšli da nas razam z dzieržaŭnaj orhanizacijej i šlachocka kirujučym stanam. Niamieckije —praz kupiectwo i Kryžakoŭ, Lacinskije — praz Polšču i Čechiju; Litoŭskije — praz jednaść dzieržaŭnuju z imi, a hetak sama Polskije praz dzieržaŭnaść polskuju, katoraja mieła ŭ nas wialiki i doŭhi ŭpłyů, asabliwa na wyšejšyje klasy našaho narodu. U kancy dawiaršyli ŭpływy maskoŭskije.
Ale narod naš, budučy ů roznyje časy pad upływam čužych kultur, nie zahubiŭ swajej duchowaj indywidualnaści (asobnaści), a, naadwarot, pahłyblaŭ jaje; dawodam hetaho słužać wyjšoŭšyje ŭ roznych časach z narodu našaho wydatnyje ludzi.
U pieršyje wieki chyścijanstwa narod naš daŭ usiej sławianščynie „perły literatury sławianskaj“ praz Kiryła Turoŭskaho, Klimanta Smalaciča i inš. Kniazieŭskije časy ŭsłaŭleny imiem Połackaho kniazia Usiesława, katory „ludziam sudy sudziŭ, kniaziom harady paradkawaŭ“. Łacinskaja literatura uzbahaciłasia tworami našych rožnawiercoŭ XVI stalećcia. Polski wajenny romantyzm i aružnaja sława pawinny biełarusam imionami Chodkiewičoŭ, Sapiehoŭ, a literatura — sotni słaŭnych imion. Maskoůskaj literatury narod naš daŭ imia Dostojeŭskaho i mnoha mienšych.
I otže, ci to u tworach sławianskich, łacinskich, polskich, ci inšych, — predstaŭniki, wyjšoŭšyje z narodu našaho, choć i pisali čužoj mowaj, ale charaktar dali ŭ tworach swaich ułaściciwy narodu našamu. Inačej kažučy, ů čužoj wopratcy dawali twory biełaruskaho narodnaho ducha. Tak sama Polski Sarbiewski, choć i pisaŭ twory swaje ŭ mowie łacinskaj, ale duša henych tworaŭ — polskaja. Kaliž staniem prahladać twory [[Аўтар:Уладзіслаў Сыракомля|Kondratowiča, Mickiewiča, Orzeškowaj, Krašeňskaho, to znajdziem i ŭ ich pa-za polskaj mowaj pryrodu, ludziej i dušy, ułaściwyje tolki biełaruskamu narodu. I nia dziwa: ludziej tych wydaŭ hienij našaho plemieni.
Dziela wyšej skazanych pryčyn da historyi tworčaści myśli biełaruskaj pawinny być paličeny ŭsie twory synoŭ ziamli i narodu našaho, nia hledziačy na toje, jakoj mowaj i dzie jany tworeny.
Časta bywaje, što znachodziačysia pat čužym duchowym upływam, hienii dawali ŭ swaich tworach tyje myśli, jakije panawali ŭ akružajučaj ich atmosfery, duža być može saŭsim nia zhodnyje s praŭdziwymi patrebami taho narodu, jaki ich wydaŭ. Ot-že ŭ danym prypadku historyka literatury može cikawić starana artystyčnaja tworaŭ, a palityčnaja i klasowaja može słužyć tolki za materjał da historyi pieražywanych klasami narodu palityčnych ideałoŭ.