Biełaruski Kalendar Swajak na 1919 hod/Ci jość rasiejskaja i polskaja kultura
| ← Šlacham tworčaści | Ci jość rasiejskaja i polskaja kultura Публіцыстыка Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1918 год |
Praŭda i kryŭda → |
| Іншыя публікацыі гэтага твора: Ці ёсьць расейская і польская культура. |
Прапануем да спампаваньня!
Ci jość rasiejskaja i polskaja kultura.
U staroj žydoŭskaj tałtmudyčnaj literatury jość lehienda ab mudrym biednym rabinie i jaho swarliwaj žoncy. U hetaj lehiendzie raskazywajecca ab tym, jak rabin padmanuŭ swaju žonku, katoraja biezupynna žuryła muža zatoje, što jany biedny, skazaŭšy, jej, što jon maje ciažki załaty lichtar. Dawiedaŭšysia ab hetym žonka pierestała žuryć rabina, bo wieryła što jany bahatyje ludzi. Lichtar toj, praŭda, byŭ ciažki, ale adlit jon byŭ nia z zołota, a z mosiažu, s takoha samoha mosiažu, z jakoha ŭ našy časy robiać samawary, tolki samawaroŭ nie pazłačajuć, a lichtar toj byů pazałočeny. Rabinawa žonka pawieryŭšy ů swajo bahaćcie pierestała žuryć muža, a s susiedkami, katoryje nia mieli „załatych lichtaroŭ“ pačała abchodzicca wysokamierna, dajučy wyrazna znać, što maŭlaŭ, ja bahačka, a wy charački—kutnicy.
Heta staražydoŭskaja lehienda prypaminajecca mnie kožyn raz kali pačuju jak ludzi kažuć „ja rasiejskaj kultury“, abo „ja polskaj kultury“. Polskaja i rasiejskaja kultura heto fikcija — pazałočeny lichtar rabinawaj žonki. U Eŭropie ad Pirenejoŭ da Urału i ad Norwerhii da Italii panuje adna ahulna Eůropejskaja kultura. Kulturu hetu z roůnym prawam mohuć sabie pryswaiwać samajedy, i palaki, baski i rasiejcy, biełarusy i francuzy. Kultura Eŭropejskaja jość wytworam usich narodaŭ, jakije žywuć u Eůropie. U hetu ahulna-eŭropejskuju kulturu pałažyli dolu swajej pracy i indywidualnaści i sławianskije (rasiejcy, palaki, ukraincy, biełarusy, čechi i dr.), i hiermanskije, i romanskije i ŭsie inšyje plemiony. Jano praŭda, što kultura, jak winnaja łaza wydaje inšyje jahady ŭ inšym klimacie i na inšaj hlebie, ale winnaja łaza nie pieretwarajecca ŭ parečki, ci ahrest, tolki smak i aromat jahad robicca zaležnym at klimatu i hleby. Hetak sama i eůropejskaja kultura paŭšy na nacionalnuju hlebu wyjaŭlaje asobnaści nacii, jaje charaktar, i psycholohiju. Hety asobny charaktar i psycholohija wytwarajuć nacionalnuju ideolohiju. Ideolohija bywaje zaůsiody nacionalnaja, bo jana, jak smak ŭ jahadach winahradu tworycca z warunkoŭ klimatu i psycholohii ludziej. Ideolohija heto summa ideałoů jakije nacija, ci asobny čeławiek maje ů swajej haławie, nosić u swaim sercy.
Razwiazka wyžej abhaworenaho pytańnia dla nas biełarusoŭ wažna, bo nas lubiać našy pierakinčyki kałoć tym, što nima biełaruskaj kultury, a bytcym jość wialikije polskaja i rasiejskaja kultury. Bywajuć nawat i takije, katoryje kažuć: „ja biełarus polskaj, abo rasiejskaj kultury“.
I jany nie padazrewajuć nawat, što zmiešywajuć dwa roznyje paniaćcia: kultura i ideolohija. Ale taki skaz jak: „biełarus rasiejskaj ci polskaj kultury“, treba razumieć tak: „Maja ideolohija polskaja, ci rasiejskaja, ŭsie ideały rasiejskije ci polskije — heto maje ideały, ale ja i was nie čurajusia i prystaŭšy da was pastarajusia wašu wadú wykarystać na swoj młyn. Słowo „kultura“ pry takich warunkach prykrywaje saboj ideolohiju danaho čeławieka. Pytańnie hetaje nam wažna pastawić wyrazna kab nie błudzić.