ганізацыяй с.-д. кінуў усякія думкі аб далейшым вучэньні, а пашоў у гарбары ў лютым 1906 году.
Стаўшы рабочым, я хутка, вясною 1906 г., прайшоў у камітэт капыльскае організацыі с.-д., працуючы старанна сярод Капыльскае моладзі… і пішучы вершы, апавяданьні парасійску. Між работы прабаваў паступіць (1906 г.) у настаўніцкую сэмінарыю. Не прынялі з-за „неблагонадежности“. Вершы я чытаў таварышом дома і ў майстэрні, Тыя хвалілі й паднімалі ва мне дух. Але мяне ўсё не здавальняла штосьці. Не здавальняла датуль, пакуль у 1908 годзе я не напаў на „Нашу Ніву“. Газэта на сваёй мове была для мяне вынаходкаю. Прачытаныя ў ёй вершы мігам абудзілі ва мне цягу да пісаньня пабеларуску; я сеў і напісаў першы верш, які ў студзені 1909 году быў надрукаваны пад назваю „Бяздольны“ і пасьвяціў яго Янку Купалу.
|
Цяжка жыць бяз долі, |
Так я стаў пісаць пабеларуску. Але пісаньне мяне не здавальняла: мяне захапіла цалкам ідэя адраджэньня Беларусі. У 1909 годзе, у ліпені, я паехаў у Вільню, у рэдакцыю „Нашай Нівы“, каб угледзіць тых людзей, якія сталі ў кірунку беларускага руху, а з Вільні пусьціўся ў вандроўку па Беларусі, аб‘яжджаючы гарады і мястэчкі з дапамогаю рабочых-гарбароў. Вандруючы з 1909 г. па 1912 г. па Беларусі, я пісаў вершы, прозу і корэспондэнцыі ў дарозе, у вагонах, на вакзалах, у цесных і брудных каморках, у начлежках, пісаў пасьля работы 11-ці гадзіннай. Большасьць вершаў напісаў у 1912 годзе ў Вілкаміры, Ковенской г. Дзе працаваў і прымаў удзел у соцыял-дэмократычным руху, не пакідаючы руху беларускага.
Правандраваў я тры гады, да 1913 году, калі паехаў у Пецярбург і паступіў на завод; адначасова стаў сябрам рабочага культурна-асьветнага вобчаства „Знание“ і сябрам міжрайённага аб‘яднаньня с.-д. І не пакідаў пісаць пабеларуску вершы і роман „Сокі цаліны“. Пачаў роман у 1914, кончыў у 1916 г. Ў гэты час мой зямляк, вядомы публіцыста А. Кляйнборт пераконваў мяне пісаць парасійску. Аб маіх расійскіх творах пісаў у часопісі „Новая Жизнь“, прарочачы мне ў расійскай літаратуры будучыну, а ў беларускай — змарнаваньне таленту.
