Rodnyje zierniaty (1916)/IV/Carkoŭnaja Unija
| ← Unija s Polščaj | Carkoŭnaja Unija Гістарычная праца Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1916 год |
Dola Biełaruskaho Narodu ad złučeńnia s Polščaj da razdziełu Polščy → |
Прапануем да спампаваньня!
Carkoůnaja Unija.
I Chrystos i apostały šyryli pamiž ludziej adnu chryscijanskuju wieru. Chryścilisia roznyje narody świetu, ale spačatku wiera była u ŭsich adnaka. Paślaž inšyje ludzi, znachodziačy niezrazumiełyje dla siabie miejscy u Światym pisańni, pačali kožny pa swojmu ich tłumačyć. I ot z hetaj pryčyny stali twarycca sekty, s katorych adna toje, druhaja inšaje u chryścijanskaj wiery rabili nie tak. Ludzi praŭdziwaj chryścijanskaj wiery zmahalisia z hetymi sektami. Ale mała pamału ŭ samym chryścijanstwie stała wytwaracca roznica. U Rymie kaścielnaj mowaj, u jakoj atpraŭlali imšu, była mowa łacinskaja, a ŭ Hrecii — hreckaja. Hetak sama kaścielnaja adzieža ŭ łacinskim Rymie była inšaja, a ŭ Hrecii inšaja. Wiera-to była adna — chryścijanskaja, ale zwyčai byli roznyje: inšyje ŭ Rymie, inšyje na ŭschodzie u Hrecii. I ot z hetaho s časam wytwarylisia dźwie admieny chryścijanstwa: zachodniaje chryścijanstwo łacinskaje i ŭschodniaje chryścijanstwo hreckaje. Kožny wiedaŭ, što i tam praŭdziwaja chryścijanskaja wiera i tam, i tolki zwyčai u kožnaj staranie swaje. I doŭhi čas zachodni i ŭschodni kaścioł stanawiŭ adnu praŭdziwuju chryścijanskuju wieru.
Za 600 let paśla naradžeńnia Chrysta wyjšli swarki pamiž chryścijanami uschodniaho i zachodniaho zwyčaju. Ad swarak dajšło da razdziełu chryścijanstwa na dwa abrady: na łacinski i hrecki. A paśla razdziełu pajšli swarki iznoŭ, dy narekańnie adnych na adnych.
U Biełaruś za pieršych našych kniazioŭ pryjšła chryścijanskaja wiera — z uschodu z Hrecii, kali ješče Hrecija była u jednaści z Rymam. Pawodle hrecka-sławianskaho abradu, biełarusy pryniali chryścijanstwo, zwyklisia za sotni hod z uschodnim abradam, zžylisia sa sławianskaj mowaj u duchoŭnych adprawach i im hety abrad byŭ mił i dorah, tym bolej, što chryścijan zachodniaho abradu było mała i nie było, u nas pryčyn da swarak. Ale kali Witebski kniaź Jahajło ažaniŭsia s polskaj karaleŭnaj Jadwihaj i achryściŭ Litwu ŭ 1387 hadu pawodle łacinskaho abradu, to miž wyznaŭcami adnaho i druhoha abradu pajšli swarki. Łacinski abrad staŭsia dzieržaŭnym i kirawaŭsia da taho, kab usich tutejšych chryścijan piereciahnuć na swaju staranu, na łacinski abrad. Z hetaj pryčyny padnimalisia niazhody miž ludźmi adnej wiery, ale roznych abradoŭ. Ad swarak pajšło i ŭ nas da što-raz bolšaho razdziełu na prawasłaŭnych i katalikoŭ.
Kab ucišyć usie henyje swarki, lepšyje ludzi daŭno padumywali ab tym, kab jak pahadzić uschodniaje chryścijanstwo z zachodnim, zrabić adnym słowam — uniju, jednaść.
U nas hetaj srawaj wielmi ščyra zaniaŭsia karol Polski i Wialiki Kniaź Litoŭska-Bielaruski Zyhmunt-Aŭhust. Paśla doŭhich narad sprawa heta ŭ kancy naładziłasia, i ŭ 1596 hadu duchawienstwo adnej i druhoj starany zjechałosia u Brest-Litoŭsk na Sabor. Na hetym Sabory bolšaja čaść duchawienstwa Biełaruskaho i Ukrainskaho prystupiła da jednaści z Rymam. Ale čašć duchawienstwa prawasłaŭnaho adkinułasia ad padpisańnia Unii. Z hetaj pryčyny u nas u XVII stalećci zamiesta dwoch chryścijanskich abradoŭ wytwarylisia až try: katalicki, prawasłaŭny i unijacki.
Unijacki abrad šyryŭsia u nas i ŭžo ŭ palawinie XVIII stalećcia abchapiŭ biezmała usiu Biełaruś, staŭsia jakby biełaruskim abradam, prynamsi wieraj biełaruskaho sielanstwa.
Unijacki abrad zachawaŭ usie zwyčai uschodniaho-hreckaho chryścijanstwa, dochoŭniki adpraŭlali ŭsie modły ŭ sławianskaj mowie, mahli nasić barody i adziewacca, jak i prawasłaŭnyje duchoŭniki, ale dogmaty wiery byli u ich adny i tyjež samyje što i ŭ katalikoŭ.
Skasawana Unija ŭ Biełarusi ukazam cara Mikałaja I u 1839 hadu. Usich unijatoŭ, katoryje pierad hetym nie pierajšli na łacinski abrad, pierewiarnuli u prawasłaŭje. Narod zwyksia z unijactwam i nieachwotna pryjmaŭ prawasłaŭje. Byli dawoli častyje zdareńnia nawaračywańnia biełarusoŭ na prawasłaŭje rozhami i nahajkami. Naš narod tady šmat piereciarpieŭ: mnoha ludziej pieramiorło ad nahajak, mnoha pawysyłali ŭ Sibir i inš. Nawaračywańnie biełarusoŭ na prawasłaŭje ciahnułosia ad 1839 hodu až da našych časoŭ, a znače biezmała cełych sto hadoŭ.