Hramatyka biełaruskaj mowy (1918)/I

I. Skaz i jaho čaści Падручнік Аўтар: Баляслаў Пачопка 1918 год

II. Čaści mowy →

Прапануем да спампаваньня!

I. Skaz i jaho čaści.

§ 1. Kali my haworym, ci pišym, to wyražaim sławami našy myśli.

Kožnaja myśl, wyražanaja sławami, nazywaicca skazam.

Skazy bywajuć: karotkija i razwityja.

Skazy dzielacca na čaści: hłaŭnyja i abjaśniajučyja.

Karotki skaz maje tolki hłaŭnyja čaści, katorych jość dźwie: absud i prysud.

Absud, heta toje słowo ŭ skazie, katoraje wyražaje reč, ab jakoj haworycca ŭ skazie, npr. Rečka ciače.

Prysud, heta słowo, wykazywajučaje hłaŭnuju dumku ab rečy, npr. Rečka ciače, wučeń piše.

§ 2. Skaz biezabsudny i biezprysudny.

Kali ŭ skazie nima absudu, ani dahadacca jaho nie možna, to hetaki skaz nazywaicca biezabsudny, npr. mierźnie, ciamnieje.

A kali tak sama nima prysudu, to skaz hety biezprysudny, napr. mama! Darahi Pryjaciel!

§ 3. Skazy niapoŭnyja: U nikatorych skazach adna z hłaŭnych čaściaŭ jość, a druhoj nima, ala jana lohka zhadywaicca; hetakija skazy nazywajucca niapoŭnymi, napr.: Chadzi siudy! zamiest: Chadzi ty siudy. Pa nahach złodzieju! zamiest: Daj ty pa nahach złodzieju.

§ 4. Skaz razwity.

Kali ŭ skazie aproč absudu i prysudu jość ješče i abjaśniajučyja čaści, to hetaki skaz nazywaicca razwitym. Abjaśniajučyja čaści hetakija:

Prymieta, pakazywajučaja prymietu (jakaść) rečy, ci asoby, napr. dobry čaławiek pracuje.

Dapaŭnienie dapaŭniaje dumku wyražanuju prysudam, abo inšuju čaść skazu, napr. Syn lubić baćku.

Warunkowyjua słowy, pakazywajučyja warunki, u jakich adbywaicca čynnaść, spaminanaja ŭ skazie: čas, miejsca, meta, pryčyna, i sposab spaŭnienia čynnaści, naprykład:

Rana (čas) išoŭ doždž. Janka pašoŭ wučycca (meta) ŭ wiosku (miejsca). Chłapiec samleŭ ad strachu (war. pryčyny). Dzied idzie kulhajučy (sposab spaŭnienia).

§ 5. Skaz zlity.

Kali ŭ skazie pry adnym absudzie jość niekolki prysudaŭ, abo pry niekolkich absudach adzin prysud, to hetaki skaz nazywaicca zlitym, napr. Jazep byŭ dobry, razumny i piekny čaławiek. Wišnia, hruša, jabłyna i śliwa heta sadowyja drewy. Kožny zlity skaz možna razłažyć na niekolki asobnych skazau, napr. Jazep byŭ dobry. Jazep byŭ razumny i h. d.