Hramatyka biełaruskaj mowy (1918)
| Hramatyka biełaruskaj movy Правапіс Аўтар: Баляслаў Пачопка 1918 год |
Прапануем да спампаваньня!
Rodna, Biełaruska,
U jakoj piejali
Nad majej kałyskaj
B. P.
HRAMATYKA
BIEŁARUSKAJ MOWY.
Apracawaů
B. PAČOBKA,
Wučyciel Biełaruskaj mowy u Świsłockaj Biełaruskaj
wučycielskaj seminaryi,
redaktar časopisi „Biełarus“.
des Oberbefehlshabers Ost und
zur Ausfuhr zugelassen.
Buchprüfungsamt Ob. Ost“
Wilnia
Drukarnia „HOMAN“.
1918.
Rodna, Biełaruska,
U jakoj piejali
Nad majej kałyskaj.
B. P.
HRAMATYKA
BIEŁARUSKAJ MOWY.
apracawaŭ
B. PAČOBKA,
Wučyciel Biełaruskaj mowy u Świsłockaj Biełaruskaj
wučycielskaj seminaryi,
redaktar časopisi „Biełarus“.
Wilnia
Drukarnia „HOMAN“.
1918
I. Skaz i jaho čaści.
§ 1. Kali my haworym, ci pišym, to wyražaim sławami našy myśli.
Kožnaja myśl, wyražanaja sławami, nazywaicca skazam.
Skazy bywajuć: karotkija i razwityja.
Skazy dzielacca na čaści: hłaŭnyja i abjaśniajučyja.
Karotki skaz maje tolki hłaŭnyja čaści, katorych jość dźwie: absud i prysud.
Absud, heta toje słowo ŭ skazie, katoraje wyražaje reč, ab jakoj haworycca ŭ skazie, npr. Rečka ciače.
Prysud, heta słowo, wykazywajučaje hłaŭnuju dumku ab rečy, npr. Rečka ciače, wučeń piše.
§ 2. Skaz biezabsudny i biezprysudny.
Kali ŭ skazie nima absudu, ani dahadacca jaho nie možna, to hetaki skaz nazywaicca biezabsudny, npr. mierźnie, ciamnieje.
A kali tak sama nima prysudu, to skaz hety biezprysudny, napr. mama! Darahi Pryjaciel!
§ 3. Skazy niapoŭnyja: U nikatorych skazach adna z hłaŭnych čaściaŭ jość, a druhoj nima, ala jana lohka zhadywaicca; hetakija skazy nazywajucca niapoŭnymi, napr.: Chadzi siudy! zamiest: Chadzi ty siudy. Pa nahach złodzieju! zamiest: Daj ty pa nahach złodzieju.§ 4. Skaz razwity.
Kali ŭ skazie aproč absudu i prysudu jość ješče i abjaśniajučyja čaści, to hetaki skaz nazywaicca razwitym. Abjaśniajučyja čaści hetakija:
Prymieta, pakazywajučaja prymietu (jakaść) rečy, ci asoby, napr. dobry čaławiek pracuje.
Dapaŭnienie dapaŭniaje dumku wyražanuju prysudam, abo inšuju čaść skazu, napr. Syn lubić baćku.
Warunkowyjua słowy, pakazywajučyja warunki, u jakich adbywaicca čynnaść, spaminanaja ŭ skazie: čas, miejsca, meta, pryčyna, i sposab spaŭnienia čynnaści, naprykład:
Rana (čas) išoŭ doždž. Janka pašoŭ wučycca (meta) ŭ wiosku (miejsca). Chłapiec samleŭ ad strachu (war. pryčyny). Dzied idzie kulhajučy (sposab spaŭnienia).
§ 5. Skaz zlity.
Kali ŭ skazie pry adnym absudzie jość niekolki prysudaŭ, abo pry niekolkich absudach adzin prysud, to hetaki skaz nazywaicca zlitym, napr. Jazep byŭ dobry, razumny i piekny čaławiek. Wišnia, hruša, jabłyna i śliwa heta sadowyja drewy. Kožny zlity skaz možna razłažyć na niekolki asobnych skazau, napr. Jazep byŭ dobry. Jazep byŭ razumny i h. d.
II. Čaści mowy.
§ 6. Kali stanim razhladać słowy u skazie, to ŭbačym, što adny z ich aznačajuć jakujuś čynnaść napr. rabić, pisać, druhija — nazwanie jakojś rečy widzimaj, abo niawidzimaj, napr. čaławiek, stoł, rozum, myśli, inšyja zamieniajuć saboj nazwani račaŭ ci asob, napr. ja, hety… inšyja pakazywajuć prymiety rečaŭ: dobry, bieły, hliniany… iznoŭ inšyja aznačajuć ličbu, abo paradak rečaŭ i h. d. a heta ŭsio — asobnyja čaści mowy. U biełaruskaj mowie čaściaŭ mowy jość dziewiać: 1. Čynnik, 2. Imiennik, 3. Zaimak, 4. Prymietnik, 5. Ličebnik, 6. Skaźnik, 7. Pryimak, 8. Złučnik, 9. Hałośnik.
Čynnik.
§ 7. Čynnik heta jość čaść mowy, aznačajučaja nazwanie jakojkolečy čynnaści, napr. pisac, iści, mycca.
Čynniki dzielacca na 1. pierachodnyja, 2. padčynnyja, 3. zwarotnyja, 4. uzajemnyja i 5. ahulnyja.
Pierachodnyja čynniki aznačajuć čynnaść pierachodziačuju z asoby spaŭniajučaj henu čynnaść na inšuju asobu, ci reč, napr. pisać list, rabić rabotu.
Čynnik padčynny aznačaje čynnaść, pierachodziačuju na hłaŭnuju reč z asoby pabočnaj, napr. Tut pišycca list. Tam zakładaicca škoła.
Čynnik zwarotny nazywaje čynnaść, z zwaročywajučujusia na samuju čynnuju asobu, napr. mycca, česacca, adziewacca. Hetakija čynniki zaŭsiody mohuć być zamieniany čynnikami pierachodnymi z dabaŭkaj słowa siabie, napr. myć siabie, časać siabie i h. p.
Čynnik uzajemny pakazywaje čynnaść pierachodziačuju uzajemna z adnej asoby na druhuju, napr. witacca, spatykacca, bicca…
Čynniki ahulnyja aznačajuć čynnaść zusim niepierachodnuju, napr. iści, siadzieć, lanawacca, spać…
§ 8. Admiena čynnikaŭ.
Čynniki admieniajucca pawedle: widaŭ, ładoŭ, časoŭ, ličbaŭ, i asobaŭ.
Widy jość try: zakončany, niezakončany i mnoharazny, napr. rabić, zrabić i rablać.
Ladoŭ jość čatyry: ahulny, abwiestny, nakazny, i zaležny.
Čas bywaje ciapierašni, prošły, zaprošły, budučy, budučy dalšy i budučy-prošly.
U formie zakončanaho widu času ciapierašniaho, a ŭ formie niezakončanaho widu času budučaho — prošłaho nia bywaje.
Ličby jość dźwie: adzinočnaja i množnaja: ja rablu, my robim.
Asoby try adzinočnaj ličby: 1. Ja, 2. Ty, 3. Jon, jana, jano, i try množnaj ličby: 1. My, 2. Wy, i 3. Jany.
§9. Ahulny ład nazywaje čynnaść, ale nie pakazywaje, chto i kali spaŭniaje tuju čynnaść.
Abwiestny ład pakazywaje asobu i čas, u jakim spaŭniaicca čynnaść. Hety ład i admieniaicca wedle časoŭ, asobaŭ i lićbaŭ. Admiena heta nazywaicca złučaniem.
Nakazny ład wyražaje zahad, abo nakaz, ci prośbu, kab jakajaś čynnaść była spoŭniana, napr. idzi, chaj idzie, idziom, idzicia, chaj iduć…
Zaležny ład pakazywaje čynnaść, zaležnuju ad pabočnych warunkaŭ, napr. Ja pošoŭ-by, kab mieŭ čas. Pryznakam hetaho ładu słužyć častka by, b, katoraja staić abo pośla čynnika i łučycca z im złučkom «—», abo prad čynnikam i tady staić zusim asobna, napr. Ja pašoŭ-by, abo ja by pašoŭ.
§10. Jość ješče formy čynnika prymietnyja i skaznyja, naprykład:
Pišučy, aja aje, pisáŭšy, aja, aje, (prymietnaja forma). Pišučy, pisàŭšy (skaznaja forma).
Prymietnaja forma admieniaicca wedle časou (ale forma ciapierašniaho času užywaicca redka), rodaŭ, ličbaŭ i prypadkaŭ.
Skaznaja forma maje tolki časy: ciapierašni i prošły, ale zusim ni zmieniaicca.
Złučanie.
§ 11. Złučanie spamahajučych čynnikaŭ: być i mieć.
Ahulny ład: być, mieć.
Abwiestny ład[правіць]Ciapierašni čas[правіць]Adzinočnaja ličba[правіць] | ||
|---|---|---|
| 1 | Ja jo | Ja maju |
| 2 | Ty joś | Ty maiš |
| 3 | Jon jość Jana jość Jano jość |
Jon maje Jana maje Jano maje |
Množnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | My jość | My maim |
| 2 | Wy jośćia | Wy maicia |
| 3 | Jany jościaka | Jany majuć |
Prošly čas[правіць]Adzinočnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | Ja byŭ Ja była Ja było |
Ja mieŭ Ja mieła Ja mieło |
| 2 | Ty byŭ Ty była Ty było |
Ty mieŭ Ty mieła Ty mieło |
| 3 | Jon byŭ Jana była Jano było |
Jon mieŭ Jana mieła Jano mieło |
Množnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | My byli | My mieli |
| 2 | Wy byli | Wy mieli |
| 3 | Jany byli | Jany mieli |
Zaprošły čas[правіць] | ||
|---|---|---|
Adzinočnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | Nia ŭžywaicca | Ja byŭ mieŭ Ja była mieła Ja było mieło |
| 2 | — | Ty byŭ mieŭ Ty była mieła Ty było mieło |
| 3 | — | Jon byŭ mieŭ Jana była mieła Jano było mieło |
Množnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | Nia ŭžywaicca | My byłi miełi |
| 2 | — | Wy byłi miełi |
| 3 | — | Jany byłi miełi |
Budučy čas[правіць]Adzinočnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | Ja budu | Ja budu mieć |
| 2 | Ty budziš | Ty budziś mieć |
| 3 | Jon budzie Jana budzie Jano budzie |
Jon budzie mieć Jana budzie mieć Jano budzie mieć |
Množnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | My budzim | My budzim mieć |
| 2 | Wy budzicia | Wy budzicia mieć |
| 3 | Jany buduć | Jany buduć mieć |
Budučy dalšy čas[правіць]Adzinočnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | Ja maju być | Ja maju mieć |
| 2 | Ty maiš być | Ty maiš mieć |
| 3 | Jon maje być Jana maje być Jano maje być |
Jon maje mieć Jana maje mieć Jano maje mieć |
Množnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | My maim być | My maim mieć |
| 2 | Wy maicia być | Wy maicia mieć |
| 3 | Jany majuć być | Jany majuć mieć |
abo:
Adzinočnaja ličba[правіць] | ||
|---|---|---|
| 1 | Ja bycimu | Ja miecimu |
| 2 | Ty bycimieš | Ty miecimieš |
| 3 | Jon bycimie Jana bycimie Jano bycimie |
Jon miecimie Jana miecimie Jano miecimie |
Množnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | My bycimiem | My miecimiem |
| 2 | Wy bycimiecia | Wy miecimiecia |
| 3 | Jany bycimuć | Jany miecimuć |
Nakazny ład[правіць]Adzinočnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | — | — |
| 2 | Budź | miej |
| 3 | Nichaj budzie | nichaj maje |
Množnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | Budźma | miejma |
| 2 | Budźcia | miejcia |
| 3 | Nichaj buduć | nichaj majuć |
Zaležny ład[правіць]Prošly čas[правіць]Adzinočnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | Ja byŭ-by Ja była-by Ja było-by |
Ja mieŭ-by Ja mieła-by Ja mieło-by |
| 2 | Ty byŭ-by Ty była-by Ty było-by |
Ty mieŭ-by Ty mieła-by Ty mieło-by |
| 3 | Jon byŭ-by Jana była-by Jano było-by |
Jon mieŭ-by Jana mieła-by Jano mieło-by |
Množnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | My byli-by | My mieli-by |
| 2 | Wy byli-by | Wy mieli-by |
| 3 | Jany byli-by | Jany mieli-by |
Zaprošly čas[правіць]Adzinočnaja ličba[правіць] | ||
|---|---|---|
| 1 | Ja byŭ-by byŭ Ja była-by była Ja było-by było |
Ja byŭ-by mieŭ Ja była-by mieła Ja było-by mieło |
| 2 | Ty byŭ-by byŭ Ty była-by była Ty było-by było |
Ty byŭ-by mieŭ Ty była-by mieła Ty było-by mieło |
| 3 | Jon byŭ-by byŭ Jana była-by była Jano było-by było |
Jon byŭ-by mieŭ Jana była-by mieła Jano było-by mieło |
Množnaja ličba[правіць] | ||
| 1 | My byli-by byli | My byli-by mieli |
| 2 | Wy byli-by byli | Wy byli-by mieli |
| 3 | Jany byli-by byli | Jany byli-by mieli |
Prymietnaja forma[правіць] | |
|---|---|
| Budučy, badučaja, badučaje | majučy, majučaja, majučaje |
| Byŭšy, byŭšaja, byŭšaje | mieŭšy, mieŭšaja, mieŭšaje |
Skaznaja forma[правіць] | |
| Budučy, byŭšy | majučy, mieŭšy |
§ 12. Dwa złučani čynnikaŭ
Usie čynniki pa sposabu złučania raspadajucca na dźwie asobnyja hrupy, katoryja i nazywaiuć dwuma złučaniami. Tolki čynniki: jećci i dać nia łučacca da žadnaho złučania i majuć swajo asobnaje.
Roźnica čynnikaŭ dzielačaja ich na dwa złučani nachodzicca ŭ kančaroch ciapierašniaho času, abwiestnaho ładu; decydujučym jość kančar druhoj asoby adzinočnay ličby.
Kančary heny woś hetakija:
Adzinočnaja ličba[правіць] | ||
|---|---|---|
| I-aho złučania | II-ha złučania | |
| 1 | asoby — u | — u |
| 2 | asoby — èš | — iš, yš |
| 3 | asoby — è (èć) | — e (ić, yć) |
Množnaja ličba[правіць] | ||
|---|---|---|
| 1 | asoby — òm (em) | — im, ym |
| 2 | asoby — ycio (ècia) | — icia, ycia |
| 3 | asoby — ùć | — ać, juć |
§ 13. Pieršaje złučanie.
Da pieršaho złučania adnosiacca čynniki, katoryja ŭ 2-oj asobie, adzinočnaj ličby, ciapierašniaho času, abwiestnaho ładu majuć kančarom akcentowanaje èš, naprykład: arać — arèš, niaści — niasièš, žać — žnièš…
|
Prykład 1-ho złučania. | |
|---|---|
| Wid niezakončany | Wid zakončany |
|
Ahulny ład. | |
| Brać | Uziać |
| Abwiestny ład | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ciapierašni čas | ||||||
| Adzinočnaja ličba: | ||||||
| 1 | Ja biarù | |||||
| 2 | Ty biarèš | (Nia ŭžywaicca) | ||||
| 3 | Jon, a, o biarè | |||||
| Množnaja ličba | ||||||
| 1 | My biarom | |||||
| 2 | Wy biarycio | (Nia užywaicca) | ||||
| 3 | Jany biaruć | |||||
| Prošly čas | ||||||
| Adzinočnaja ličba. | ||||||
| 1 | Ja | braŭ | Ja | uziàŭ | ||
| 2 | Ty | } | brała | Ty | } | uziałà |
| 3 | Jon, a, o | brało | Jon, a, o | uziałó | ||
| Množnaja ličba. | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | My | 
|
My |
|
||
| 2 | Wy | brali | Wy | uziali | ||
| 3 | Jany | Jany | ||||
| Zaprošły čas | ||||||
| Adzinočnaja ličba | ||||||
| 1 | Ja |
|
byŭ braů | Ja |
|
byŭ uziàŭ |
| 2 | Ty | była brała | Ty | była ŭziałà | ||
| 3 | Jon, a, o, | było brało | Jon, a, o, | było ŭziało | ||
| Množnaja ličba. | ||||||
| 1 | My |
|
My |
|
||
| 2 | Wy | byli brali | Wy | byli ŭziali | ||
| 3 | Jany | Jany | ||||
| Budučy čas | ||||||
| Adzinočnaja ličba | ||||||
| 1 | Ja budu brać | Ja waźmù | ||||
| 2 | Ty budziš brać | Ty wòźmiś | ||||
| 3 | Jon, a, o, budzie brać | Jon, a, o, woźmie | ||||
| Množnaja ličba | ||||||
| 1 | My budzim brać | My wòźmim | ||||
| 2 | Wy budzicia brać | Wy wòźmicia | ||||
| 3 | Jany buduć brać | Jany wòźmuć | ||||
| Budučy dalšy | ||||||
| Adzinočnaja ličba | ||||||
| 1 | Ja maju brać | Ja maju uziać | ||||
| 2 | Ty maiš brać | Ty maiš uzaić | ||||
| 3 | Jon maje brać | Jon maje ŭziać | ||||
| Množnaja ličba | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | My màim brać | My màim |
|
uziàć | ||
| 2 | Wy màicia brać | Wy màicia | ||||
| 3 | Jany màjuć brać | Jany màjuć | ||||
| abo ¹) | ||||||
| Budučy dalšy čas | ||||||
| Adzinočnaja ličba | ||||||
| 1 | Ja brácimu | Ja úziáćimu, | ||||
| 2 | Ty bracimieš | Ty ŭziácimieš | ||||
| 3 | Jon, a, o, bracimie | Jon, a, o, ŭziáćimie | ||||
| Množnaja ličba | ||||||
| 1 | My bracimiem | My ŭziácimiem | ||||
| 2 | Wy bracimiecia | Wy ŭziácimiecia | ||||
| 3 | Jany bracimùć | Jany uziàcimuć | ||||
| Budučy-prošły | ||||||
| Adzinočnaja ličba | ||||||
| 1 | Nia užywaicca | Ja budu |
|
uziaŭšy | ||
| 2 | Ty budziš | |||||
| 3 | Jon, a, o budzie | |||||
| Množnaja ličba | ||||||
| 1 | Nia užywaicca | My budziem |
|
uziaŭšy | ||
| 2 | Wy budzicia | |||||
| 3 | Jany buduć | |||||
| Zaležny ład | ||||||
| Prošły čas | ||||||
| Adzinočnaja ličba | ||||||
| 1 | Ja |
|
braŭ-by | Ja |
|
uziaŭ-by |
| 2 | Ty | brała-by | Ty | ŭziała-by | ||
| 3 | Jon, a, o | brało-by | Jon, a, o | ŭziało-by | ||
§ 16. Imiennik.
Imiennik heta jość čaść mowy, aznačajučaja nazwanie jakojść rečy, ci asoby.
Pa značeniu swajmu imienniki dzielacca na: widzimyja, naprykład: Čaławiek, dom, ziamla, awiečka i h. p. niawidzimyja: Boh, duša, ruzum… žywyja: čaławiek, źwier, ptaška… niažywyja: dom, koł, doška, ruka… zbornyja: sad, les, hramada, tabun… 'materyalnyja: sol, piasok, hlina…
Kali imiennik wyražaje imia, danaje jakby na asabistuju ŭłasnaść jakojkolečej rečy, ci asobie, tady jon nazywaicca asabistym, napr. Anton, Anna, Paŭłowič, Nahorski, Minsk, Nioman, Biełarus, Ukraina i h. p.
Značyć imiennikami asabistymi buduć imiony i prozwišcy ludziej, nazwani wiosak, haradoŭ, rek, moraŭ, krajoŭ, miesiacaŭ i h. p.
Imienniki asabistyja zaǔsiody pišucca z wialikaj litary.
Usie inšyja imienniki nazywajucca ahulnymi i pišucca z małoj litary, a mohuć mieć wialikuju litaru, kali stajać u pačatku skazu.
Mohuć ješče być imienniki zwialičanyja, napr. źwier — źwiaryšče, dzicia — dziacišče, baba — babišče abo babzna i h. p. i zmienšanyja, napr. čaławiek — čaławiečak, harod — harodčyk, nož — nožyk, woł — wołik, kuryca — kurka — kuračka…
Imienniki bywajuć troch ròdaŭ: mužčynskaho, žanockaho i siaredniaho.
U imiennikach žywych rod uznajecca pa značeniu, a ŭ — niažywych pa kančaroch, dy pa zwyčajnym zaličaniu jakohaś imiennika da taho ci inšaho rodu. U praktyce heta robicca tak: Kali da imiennika možna prystawić moj abo hety, to imiennik — mužčynskaho rodu, kali možna prystawić maja abo heta — tady žanockaho rodu, a kali — majo — heto, to imiennik siaredniaho rodu, napr. moj koń, maja chata, majo woka. Hety dom, heta ruka, heto akno. Jość imienniki supolnaho rodu, to značyć takija, što mohuć być i mužč. i žanock. rodu, napr. moj sirotka i maja sirotka, hety wałacuha i heta wałacuha i h. p.
§ 17. Schilanie imiennikaŭ.
Imienniki zmieniajuć swaje kančary wedle prypadkaŭ i ličbaŭ. Heta nazywaicca schilaniem.
Sposabaŭ schilania jość čatyry. Usie jany majuć swaje asobnaści i šmat čaho supolnaho.
Da 1-ho schilania naležać imienniki mužčynskaho rodu z kančarami na suhałosnyja huki i na poǔhałosnyja, j — ŭ i siaredniaho rodu na o, e, abo a, katoraje zamieniaje o ci e, napr. woł, stoł, Maj, roŭ, akno, słonce, woka.
Da 2-ha schilania adnosiacca imienniki žanockaho i mužčynskaho rodu z kančarami na a, napr. matka, doška, ława, sirota, starasta i h. p.
Da 3-ho schilania naležuć imienniki žanockaho rodu — na suhałosnyja huki, napr. reč, pieč, sol.
Da 4-ho schilania adnosiacca nazwani maładiažy, siaredniaho rodu, napr. dzicia, cialo, kurčo, parasio, jahnio, kacianio i h. p.
Prypadkaŭ jość siem:
Imienny adkazywaje na pytani: chto? što?
Zaležny — kaho? čaho?
Dajny — kamu? čamu?
Bierny — kaho? šho? (biaru)
Zrobny — kim? čym?
Miejscowy — (pry) kim? čym? dzie?
Kličny užywaicca dziela klikania.
Ličby jak i ŭ čynniku — dźwie: adzinočnaja i množnaja.
§ 19. Prykłady pieršaho schilania.
U staraświeckaj biełaruščynie užywałasia ješče parnaja ličba dla parnych imiennikaŭ, ale ciaper ad henaj ličby astaŭsia ŭmuzywani tolki zrobny prypadak niekolkich parnych imiennikaŭ неразборліва, plačyma, wačyma, dźwiaryma. Adnak-že pobač hetych formaŭ užywaicca ciaper i forma množnaj ličby wušmi, dźwiarmi i h. d.
§ 19. Prykłady druhoha schilania.§ 20. Treciaje schilanie.
§ 21. Čaćwiortaje schilanie.
§ 22. Zaimak.
Zaimak heta jość čaść mowy, katoraja užywaicca dziela zamieny imiennika.
Zaimki bywajuć:
Asabistyja: ja, ty, jon, jana, jano, my, wy, jany. Zwarotny: siabe, sabie, siabie, saboj, pry sabie. Naležnaści: moj, twoj, jaho, jaje, naš, waš, ich, swoj. Pakaznyja: hety, heny, toj, taki, hetaki, hetolki, stolki. Pytajnyja: chto? što? katory? jaki? čyj? skolki? Adnosnyja: (tyja, što pytajnyja, kali jany užywajucca biez pytania), Niedaskaznyja: niechta, niešta, chtokolečy, šhtokolečy, chtoś, štoś i h. p. Skaznyja: uwieś, usiaki, kožny, samy, sam.
§ 23. Admiena zaimkaŭ.
Zaimki jak i imienniki schilajucca pawedle prypadkaŭ i ličbaŭ, a nekatoryja z ich - ješče i wedle rodaŭ.
Schilanie zaimkaŭ asabistych.
§ 24. Schilanie zaimkaŭ naležnaści.
§ 25. Schilanie pakaznych i inšych.
§ 26. Schilanie zaimkaŭ na "ki".
§ 27. Schilanie zaimkaŭ: niechta, niešta, chto, što i im padobnych.
§ 28. Prymietnik.
§ 29. Schilanie prymietnikaŭ.
§ 30. Ćwiordaje schilanie.
§ 40. Hałośnik.
Z pryčyny parušenia dušy bywajuć takija uzhałosy: Ach! aj! oj! ojej! hej! hu-ha! hu-u-u! brawo! caca! woś tabie! i h. p.
Naśleduim huki napr. hetak: be-e-e! mu-u-u! ciŭ-ciŭ-ciŭ! haŭ-haŭ! miaŭ! paf! buch! i h. p.
Pieśnia rodnaj mowie.
|
Słaŭsia, rodnaja mowa. Ciabie „prostaj“ nazwali, A ty ŭsio praciarpieła, Oj, ćwici, dawaj plony, Chwali Boha ǔ kaściołach, A kali-b chto čuraŭsia, My ciabe pawažaim, Świsłoč 3.11.17 |
Гэты твор знаходзіцца ў грамадскім набытку ў краінах, дзе тэрмін аховы аўтарскага права на твор складае 70 гадоў або менш.
