ночы!» — «…вашу маць, сукіны дзеці», і Швэйк, які не разлучаўся з капралам, меў нарэшце зусім заслужаны адпачынак.
Этапны комэндант Шумску, палкоўнік Лазараў, быў сумленны, пасьлядоўны чалавек, шчыры патрыёт, усёй душой ненавідзеў немцаў і ўсіх іншых ворагаў Расіі. Калі яму раніцой далажылі, што прыгналі шэсьць тысяч новых палонных, ён апрануўся, наведаў некалькі баракаў і выявіў неапісаную радасьць, даведаўшыся, што чэхі здаліся расiйцам добраахвотна. Ён спытаў Швэйка, адкуль той родам, і пачуўшы, што з Прагі, з усьмешкай сказаў:
— Ах, Прагу я ведаю. Адтуль прышлi да нас сьвятыя Кірыл i Мяфодзі. Зараз, вядома, жывуць там адны немцы, але французы хутка іх адтуль прагоняць, таму што гэта зусiм не далёка ад Парыжу. А Пiльзэн вы ведаеце, дзе вараць такое цудоўнае пiва? Мы гэты самы Пiльзэн, Чэхію і ўсiх славян вызвалiм.
І Швэйк, з пашанаю аддаючы чэсьць, адказаў на гэты ўрачысты маніфэст:
— Мы будзем вельмі рады, ваша высокародзьдзе. Я, праўда, ня усё зразумеў, але думаю, што вы кажаце такое-ж глупства, як наш падпаручнік Дуб, які таксама заўсёды хацеў нам што-небудзь паказаць. Добра, так, так!
На гэтым яны разьвiталiся.
Шэсьць тысяч палонных, якія павінны былi, паводле загаду начальніка арміі, атрымаць у Шумску абед, хлеб, цукар і чай, а ў выпадку немагчымасьці выканаць гэты загад — па 25 кап. на чалавека, нарабілі палкоўніку Лазараву нямала клопату.
На арыфмометры, які стаяў на століку ў канцылярыі, ён вылічыў, што гэта абыйдзецца яму ў паўтары тысячы рублёў, а паштоўка з цудоўнай галоўкай дзяўчыны, прышпiленая да сьцяны над арыфмометрам, нагадала яму яго дачку, чый пасаг ён да гэтага часу акуратна прагульваў у карты. У яго душы узьнялася жорсткая барацьба.
«Паслаць у інтэндацтва хоць па хлеб», думаў ён. Гэта будзе каштаваць у кожным разе пяцьсот рублеў. Даць ім яшчэ цукру i чаю? На гэта пойдзе рублёў паўтараста-дзьвесьце. Божухна-бацюхна, вось гора, што тут не адны немцы!»
Дзьве гадзіны ён добрасумленна змагаўся са спакусай, што падказвала яму помсьціца ворагам, а потым пазваніў і, як прышоў ад’ютант, рашучым тонам загадаў яму:
