Старонка:Rodnyje zierniaty (1916).pdf/224

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

žakoŭ i tataroŭ, zništožyć udzielnych kniazioŭ i zawiaści roznyje palepšeńnia (reformy) ŭ hasudarstwie. Ale ŭ jaho byli ješče i inšyje mety: jon chacieŭ zasnawać mocnaje hasudarstwo i samomu karanawacca na Litoŭska-Ruskaho karala. Hetaj metaj i kirawaŭsia Witoŭt praz usio swajo žyċcio.

Pierš — napierš wialikamu kniaziu treba było prycišyć udzielnych kniazioŭ, a hetych kniazioŭ było mnoha, i kožny z ich nie chacieŭ mieć nad saboj nijakaj ŭłaści, nikoha nie chacieŭ słuchać, a pry najmienšaj swarcy zazywaŭ tataroŭ, abo kryžakoŭ na pomač; z hetaj pryčyny ciachnulisia biezkaniečnyje damowyje wojny. Witoŭt na ŭsich ich patrapiŭ nałažyć swaju ruku i prycišyć. Inšyje udzieły pryłučyŭ da hasudarstwa. Kirawanyje žaleznaj rukoj Witoŭta, udzielnyje kniazi prycichli. U 1396 hadu Witoŭt, zjechaŭsia z ziaciam swaim, kniaziem Maskoŭskim, u Smalensku, hdzie jany ustanawili hranicy Litoŭska-Ruskaho i Maskoŭskaho kniažstw. Ciapierašnije huberni: Wilenskaja, Kowienskaja, Hrodzienskaja, Suwalskaja, Padolskaja, Wałynskaja, Smalenskaja, Minskaja, Mahiloŭskaja, Witebskaja, Kijeŭskaja, Čarnihoŭskaja, Kacierynasłaŭskaja, Chiersonskaja i Arłoŭskaja, a tak sama čaści Kalužskaj i Tulskaj prynaležali da Witoŭta. Hasudarstwo jaho ciahnułosia ad hranic Pskoŭskich i wioski Možajska (107 wiorst ad Maskwy) da Haličyny i Mołdawii z adnej starany, a z druhoj — da bierahoŭ rek Oki i Dniepra.

Witoŭt sam uhledaŭsia ŭ žyćcio i patreby narodu. Bačučy ciažkoje pałažeńnie «ziemian haspadarskich» (dasłoŭna: drobnych haspadaroŭ, chutaran), Witoŭt dawaŭ im roznyje prawy i palahčeńnia ad pawinnaściej, nałoženych kniaziami i bajarami. Hordy i niedastupny s kniaziami i bajarami, srohi dla wajennych čynoŭ i načalnikoŭ, ćwiordy i nieŭmalimy ŭ sprawach sudowych, Witoŭt byŭ zaŭsiody dastupny dla nižejšych: kožny sielanin moh dastupicca da jaho i wyłažyć swaje kryŭdy, ci patreby.

Pad kaniec swajho žyćcia Witoŭt wypaŭniŭ usie swaje žadańnia. Siłu kryžackuju ŭ bitwie pad Hrunwaldam Witoŭtu udałosia złamać; s tataroŭ patrapiŭ zrabić spakojnych susiedzioŭ; samawolstwa kniazioŭ udzielnych i bajar supakoiŭ. Ustanawiŭšy sprawiadliwyje sudy, srohije wajennyje paradki, rasšyryŭšy handel, padniaŭšy chlebarobstwo, ustanawiŭšy šyrokuju swabodu wiery, Witoŭt moh čekać nahrady za swaje trudy.

Zahraničnyje znosiny Witoŭta byli samyje najlepšyje. Maskoŭski kniaź Wasil prychodziŭsia Witoŭtu ŭnukam; kniazi Razanski, Twierski i dr. nazywajuć jaho panam i haspodaram swaim. Čechija choče addać jamu swaju karonu. Papiež naznačaje jaho apiekunom Ryžskaho arcybiskupstwa. Impieratar Zyhmunt u listach swaich radzić Witoŭtu karanawacca na Litoŭska-Ruskaho karala. Witoŭt hetaho i dabiwaŭsia. Na Wadochryšče 1429 h. zaprasiŭ jon