ŭsiaho Kniaźstwa, asabliwa ziemli biełaruskije astalisia pry «starynie». Adnym słowam, u hasudarstwie zrabiŭsia razdzieł hramadzian na «rusinoŭ», «relei starožytnaje khreckaje», katoraja wywodziłasia z Hrecii i Kijewa, i na «Litwu», «relei zwyčaju łacinskaho».
Pry Olhierdzie († 1381) i Witoŭcie (+ 1438) Kniaźstwo Litoŭskaje prydbało sabie niemałuju wajennuju sławu i razrasłosia u abšyrnuju dzieržawu, a Wilnia, jak centr dzieržaŭnaj ŭłaści, bahacieła i razrastałasia. Adna maskoŭskaja prykazka, pachodziačaja mabyć s tych časoŭ, kaže: «Azow sławien, Smalensk hrozien, a Wilnia diwna». I mahła hyć Wilnia «diwnym», heta znače pryhožym miestam: u tyje časy Wialikamu Kniaźstwu Litoŭskamu prysłuchało mnoha kniazieŭstw i ziamiel, a nawat samaja hroznaja Załataja Orda, ŭ katoruju Wilnia naznačała chanoŭ. U Wilniu ściekalisia kniazi i bajary sa ŭsiej dzieržawy, budawali tut pałacy, ustraiwali zbytkoŭnyje, hamanliwyje i bliskučyje bankiety dy pabiednyje ihryščy s turniejami. Bahactwo miesta prywabliwało čužaziemnych kupcoŭ z uschodu, poŭnačy i zachadu z darahimi tawarami, katoryje pradawalisia ŭ «haścinnych» toržyščach i na wulicach. Aprača wialmož swajej dzieržawy, ŭ Wilni ŭ tyje časy bawiło niemała čužaziemnaj znaci, predstaŭnikoŭ roznych dzieržaŭ. Hetak za Witoŭta bawili tut predstaŭniki kryžakoŭ, rymskaho impieratara, Maskowii, Tataryi, Danii i druh. U 1415 hadu u Wilni na sabory byŭ wybran mitrapalit i ad hetaho času žyŭ tut pastajanna.
Za Karala Aleksandra (ad 1592 da 1501 i Wialiki Kniaź Litoŭski, a ad 1501 i Karol polski) Wilnia była abwiedziena murawanaj ścianoj s piacciu bramami, s katorych da našych časoŭ dastajała adna tolki «Wostraja brama».
Adbiwać manetu dla Wialikaho Kniaźstwa Litoŭskaho pačali ŭ Wilni ješče pry Witoŭcie, a pry Aleksandry ustanoŭlena była akuratna abarudawanaja «mennica» dla adbiwańnia hrošy.
Škoły znachodzilisia pry manastyroch, dzie wučyli dziaciej hramaty i pierapisywańnia knih. Hramatnaść była sławianskaja, a paźniej pajšła i łacinskaja. Pieršaja drukarnia ŭ Wilni była załožena wilenskimi mieščanami Mamoničami, a pieršaja knižka wyjšoŭšaja ŭ Wilni, była Psaltyr F. Skoryny, ŭ mowie biełaruskaj, literami sławianskimi
