stała dumka ab relihijnaj Unii. Dy i ŭ łonie samoj prawasłaŭnaj cerkwi ŭ Biełarusi išło zmahańnie pamiež bractwami i wyšejšym duchawienstwam. Bractwy časta zahledali ŭ prywatnaje žyćcio władyk, a wažniejšyje bractwy, zaćwierdženyje konstancinopolskim patryarcham, mieli prawa nawat pazywać władyk na swoj bracki sud. Pałažeńnie wyšejšaho prawasłaŭnaho duchawienstwa stanawiłosia trudnym. Haława ŭsiej prawasłaŭnaj cerkwy, patryarch, katory žyŭ u Konstantynopoli pad ŭłaściu tureckaho Sułtana, pawinien byŭ płacić wialikije padatki tureckamu ŭradu (prawicielstwu), a dziela hetaho jamu patrebny byli hrošy, i za imi pasyłaŭ jon u Ruś. Patryaršyje pasłancy časam nakładali wysokije płaty na Ruskich władyk, katoryje sami pa sabie nie byli ludźmi bahatymi, i im heta było niemałym ciežaram. A ŭ toj-že samy čas władyka, haława miejscowaj cerkwy, byŭ zaležny ad prostych sielan i remieśnikoŭ, katoryje praz swaich deputatoŭ na sabory wykazywali publična niedastatki i winy władyk, pisali danosy patryarchu. Heta zaležnaść duchawienstwa ad prywatnych ludziej źjawiłasia ŭ Biełarusi nie raptam, a była staroj formaj zachodna ruskaj cerkwy, dy tolki ciapier usie hetyje „pospolityje“ ludzi z bractwoŭ pačali šyroka karystać z swajho prawa. U toj-že samy čas jezuit Skarga wykazywaŭ u swajej knizie, što biskup (władyka) — heta prosty pasrednik pamiež Boham i ludźmi, za katorym świeckije ludzi pawinny iści, jak awiečki za pastyram, i niedapuskać nawat dumki ab kantroli nad haławoj cerkwy. Takije dumki padabalisia władykam. Dumka cerkoŭnaj Unii, jak užo wyšej było skazano, naturalna wyrastała z złažyŭšahosia pałažeńnia ŭ Rusi.
Taki wiadomy stoŭp i apora prawasłaŭja, jak kniaź Ostrožski, ščyra dumaŭ u swaim časie ab cerkoŭnaj Unii. Tolki pryčyna, pa katoraj Ostrožski chacieŭ Unii cerkwiej, roźniłasia ad tych pryčyn, jakije mieli na heta prawasłaŭnyje zachodna-ruskije władyki. Dumki Ostrožskaho, jak možna ŭbačyć z sejmowaho zmahańnia šlachty za uniju, padtrymywaje i widniejšaje bajarstwo. Pryčynaj prychilnaści da unii cerkwiej dla Ostrožskaho i jaho starońnikoŭ była dumka ab mocnaj nacionalnaj cerkwi, katoraja, zbližajučysia da Zachodniaj Eŭropy, hetym samym, mahła by stapić u sabie ŭsie reformackije sekty i zabieśpiečycca proci raboty jezuitoŭ. Prawasłaŭnyje ŭ Biełarusi nieraz łučylisia z reformatami, kab zmahacca proci katalictwa. Takim
