Mitropolit Josif Sołtan.
Piśmienstwo ŭ biełaruskaj mowie bolš za ŭsio raźwiłosia z druhoj paławiny XV stalećcia. Wyšejšyje stany pačali ŭžo wučycca polskaj i łacinskaj mowy, ale siarednije stany haradzki i šlachocki pisali, čytali i hawaryli ŭ rodnaj swajej biełaruskaj mowie. Što aświeta była pastaŭlena šyroka, hetaho dawodziać nam drukarni, katorych husta było pa ŭsich kutkach Biełarusi. U časie reformackaho ruchu kniaź Mikałaj Radziwiłł Čorny załažyŭ kalwinskuju himnazyju ŭ Słucku; aprača taho atkrylisia kalwinskije škoły ŭ Nowahrudku, Nieświžy, Zasłaŭli, Oršy, Miensku, Świsłočy, Škłowie, Witebsku. Adnačaśnie z hetym dla biełarusoŭ załoženy byli bractwami wučyliščy ŭ Wilni, Połacku, Pinsku, Oršy i Miensku.
Tak stajali sprawy praświety, kali ŭ 1569 hadu prybyli ŭ Wilniu Jezuity i załažyli swoj kollehium.
Reformacki ruch šmat šyrej zachapiŭ usiu Zachodniuju Eŭropu, čym Biełaruś. Kab zmahacca z reformacijej, adzin hišpaniec Ihnat Łojola zarhanizawaŭ manachoŭ pad nazowaj „societatis Jesu“ albo Jezuitoŭ. Praz karotki čas Jezuity patrapili dastać ad Papieža roznyje prywilei i sabrać hramadnyje hrošy na swaju pracu, a hłaŭnaja reč — dabrać u swaje rady ludziej znatnych i wučonych, katoryje, budučy prydwornymi duchoŭnikami pry kniažeckich, karaleŭskich i wialikapanskich dwaroch, kirawali sumieńniem ich, i ludziej, što blizka stajali da ŭradu. A razam z sumieńniem kirawali i sprawami hasudarstwienymi. Samuju bolšuju ŭwahu jezuity źwiertali na maładziež, katoruju staralisia wučyć u swaich škołach; hetak jany wychowywali sabie starońnikoŭ u nowych pakaleńniach. Ŭ škoły swaje jezuity
