Старонка:Hramatyka bielaruskaj mowy.PDF/8

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Старонка праверана

——— 4 ———


§ 4. Skaz razwity.

Kali ŭ skazie aproč absudu i prysudu jość ješče i abjaśniajučyja čaści, to hetaki skaz nazywaicca razwitym. Abjaśniajučyja čaści hetakija:

Prymieta, pakazywajučaja prymietu (jakaść) rečy, ci asoby, napr. dobry čaławiek pracuje.

Dapaŭnienie dapaŭniaje dumku wyražanuju prysudam, abo inšuju čaść skazu, napr. Syn lubić baćku.

Warunkowyjua słowy, pakazywajučyja warunki, u jakich adbywaicca čynnaść, spaminanaja ŭ skazie: čas, miejsca, meta, pryčyna, i sposab spaŭnienia čynnaści, naprykład:

Rana (čas) išoŭ doždž. Janka pašoŭ wučycca (meta) ŭ wiosku (miejsca). Chłapiec samleŭ ad strachu (war. pryčyny). Dzied idzie kulhajučy (sposab spaŭnienia).

§ 5. Skaz zlity.

Kali ŭ skazie pry adnym absudzie jość niekolki prysudaŭ, abo pry niekolkich absudach adzin prysud, to hetaki skaz nazywaicca zlitym, napr. Jazep byŭ dobry, razumny i piekny čaławiek. Wišnia, hruša, jabłyna i śliwa heta sadowyja drewy. Kožny zlity skaz možna razłažyć na niekolki asobnych skazau, napr. Jazep byŭ dobry. Jazep byŭ razumny i h. d.

II. Čaści mowy.

§ 6. Kali stanim razhladać słowy u skazie, to ŭbačym, što adny z ich aznačajuć jakujuś čynnaść napr. rabić, pisać, druhija — nazwanie jakojś rečy widzimaj, abo niawidzimaj, napr. čaławiek, stoł, rozum, myśli, inšyja zamieniajuć saboj nazwani račaŭ ci asob, napr. ja, hety… inšyja pakazywajuć prymiety rečaŭ: dobry, bieły, hliniany… iznoŭ inšyja aznačajuć ličbu, abo paradak rečaŭ i h. d. a heta ŭsio — asob-