dak i trudnaściaŭ. Krychu śpiarša było mnie trudniej z adrožnieńniem svajej nacyjanalnaj asobnaści ad rasiejskaj. Rasiejskaja škoła, jakaja vučyła, što ŭsie ruskija dzielacca na try haliny: vialikarusaŭ, małarusaŭ i biełarusaŭ, svajo zrabiła. Maładomu majmu rozumu było heta śpiarša davoli trudnym da ŭciamku. Ale styčnaść z bieł. adradžencam akademikam Ad. Lisoŭskim, maim susiedam, čytańnie "Dudki" i "Smyka" Bahuševiča, prahavitaje čytańnie pavažnaj literatury histaryčnaj i filolohičnaj ab Biełarusach i ab ich movie, dakanali ŭva mnie rešty. Trudnaści ŭ niby adnalitym paniaćci "katalik i palak", nia mieŭ ja nijakaj. Fikcyju hetuju razumieŭ lohka i dakładna.
Słovam, prybyŭ ja ŭ 1910 h. u seminaryju śviedamym Biełarusam. Razhledziŭšysia siarod tavaryšaŭ, jakija byli z małymi vyniatkami apalačanymi Biełarusami, systematyčna i razvažna pačaŭ pracu.
Heta maja praca spačatku prajaŭlałasia ŭ tym, što ja vypytyvaŭ u tavaryšaŭ, skul jany, što ŭ ich za narod žyvie, jakoj movaj jon havora, ci dastatačna razumieje ŭ kaściele polskuju movu, što taki tavaryš dumaje ab biełaruskich hazetach i ab tym asabliva, što jany pišuć ab patrebie biełaruskaj movy u kaściele i h. d. Adkazy na hetkija iim padobnyja patanni davali mnie šmat orjentacyi i adkryvali vočy na sytuacyju. Vyniki takich dopytaŭ byli roznyja. Adny z pytanych pryznavalisia, što jany Biełarusy i što treba iści ŭ narod, budzić jaho i što biełaruski narodny ruch całkom zhodny z ducham ahulna ludzkoj spraviadlivaści i z ducham Katalickaha Kaścioła, adno tolki biada — ci z hetaha ruchu rasiejski ŭrad nie skarystaje na niekaryść hetaha Kaścioła i jak na hetu spravu ŭ seminaryi pahlanie svaja-ž seminarskaja ŭłada, kali ab hetym usim daviedajecca. Inšyja-ž uznoŭ rukami i nahami
