hetaha Biełarusy ŭnijaty, ratujučysia ad praśledu i ratujučy svaju vieru, masava pierachodzili ŭ abrad łacinski, dzie panavala polščyna i dzie, dziela metaŭ relihijnych katalickich, panavać sapraŭdy tady musiła.
Urešcie ŭ 70-80 hadoch XIX st. rasiejskija palityki zrazumieli, što jakoha 1½ miljona katalikoŭ na biełaruskich ziemlach — heta nie Palaki, a Biełarusy. Raz-ža jany Biełarusy, dyk heta toje, što i Rasiejcy, a kali Rasiejcy, dyk musiać być pravasłaŭnymi. Adhetul vysnaŭ jasny: u kaściele dla Biełarusaŭ, zamiest movy polskaj, užyvać treba rasiejskaj i zbližać ich narodna z rasiejskaściaj i z Pravaslaŭjem. Razharelasia zaŭziataja baraćba, u jakoj, jak bačym, da elementu narodna-palityčnaha dałučajecca i element relihijny, jaki Palaki śviedama, dla metaŭ palityčnych, pavialičvali da niabyvalych raźmieraŭ. Vyjšła tak, što, kali chto choča astacca katalikom, dyk musić daloka schavacca pad krylli polskaści. I choć hetkich i z pad henych kryllaŭ vyhaniali, to ŭsio-ž tam było im biespiačniej, bo była i abarona z boku polskaha i — da taho — rasiejski ŭrad da katalictva siarod Palakoŭ nia mieŭ nijakaj pretensii. Hetkaje pałažeńnie tryvała asabliva napiata ad 70 hadoŭ XIX st. da h. 1905.
Voś-ža hetkamu słužeńniu i katalictvu i polskaści akazała vializarnyja ŭsłuhi i Katalickaja Duchoŭnaja Seminaryja ŭ Vilni, jakaja na praciahu jakoha paŭvieku, była cviardyniaj nia tolki katalictva, ale nia mienš, kali nia bolš, i éviardyniaj polskaści. Dyk zrazumiełaja reč, što biełaruski ruch, jaki pačaŭ pakazvacca asabliva jarka ad samaha pačatku XX st., u muroch hetaj seminaryi prychilna spatkany nia moh być.
Adnak, praz uvahu na toje, što ŭ Vilenskuju Duch. Seminaryju, absłužvajučuju tady katalickim
