Ahułam-ža, nasuproć pryniataha ŭ našaj litaratury pahladu, musim skazać, što biełaruskaja asobnaść, choć jašče tak-ža niaśviedama, vyraźniej vystupaje ŭ ramantykaŭ unijackich, jak u łacinskich. Adnak, pačaŭšy ad henych, jana z peŭnymi adchilenniami razvivałasia praz hetych druhich, pahłyblałasia takža i Biełarusami ramantykami i vučonymi z boku rasiejskaj orjentacyi i ŭrešcie, pry pomačy ŭsiož zachodnikaŭ, vylilasia ŭ siańniešniuju śviedamuju nacyjanalnuju formu.
Voś-ža bačym, što bolš-mienš praz paŭvieku žyćcia Biełarusi pad Rasiejaj, heta znača: da 40—50-ych hadou minułaha stahodździa, cikaviacca jej i abudžajuć samastojnickija dumki — heta Biełarusy chryścijanskaj kultury hreka-słavianskaha (unijaty) i łacinskaha abradu. U hady-ž 40-50-yja i paźniejšyja, paśla pieršaha (1830) i druhoha (1863) polskaha paŭstanńnia, ažyŭlajecca zacikaŭlennie Biełarusiaj i z boku Rasiei, a razam z hetym i z boku Biełarusaŭ pravasłaŭnych. Adnak vyniki hetaha zacikaŭlennia, choć majuć svajo značeńnie ŭ našym adradžańni, byli miernyja i nikoli nia to što nie pieravyšali vynikaŭ pracy Biełarusaŭ zachodnikaŭ, ale navat nikoli im nie daraŭniali. Dalej razvivać biełaruskuju dumku i davieści jaje da sučasnaha śviedamaha stanu, było sudžana, jak ubačym nižej, tak-ža Biełarusam łacinnikam.
§ 4. — Daśledčyki Biełarusi z boku Rasiejcaŭ i pravasłaŭnych abrusieŭšych Biełarusaŭ.
Zacikaŭlennie Biełarusiaj z boku Rasiei až da 1863 h. było śpiarša susim małoje, a paśla krychu bolšaje, ale ahułam niaznačnaje. Było heta jak dziela kulturnaj adstałaści Rasiei, tak i dziela palityč-
