— 65 —
može cikawić starana artystyčnaja tworaŭ, a palityčnaja i klasowaja može słužyć tolki za materjał da historyi pieražywanych klasami narodu palityčnych ideałoŭ.
Ci jość rasiejskaja i polskaja kultura.
U staroj žydoŭskaj tałtmudyčnaj literatury jość lehienda ab mudrym biednym rabinie i jaho swarliwaj žoncy. U hetaj lehiendzie raskazywajecca ab tym, jak rabin padmanuŭ swaju žonku, katoraja biezupynna žuryła muža zatoje, što jany biedny, skazaŭšy, jej, što jon maje ciažki załaty lichtar. Dawiedaŭšysia ab hetym žonka pierestała žuryć rabina, bo wieryła što jany bahatyje ludzi. Lichtar toj, praŭda, byŭ ciažki, ale adlit jon byŭ nia z zołota, a z mosiažu, s takoha samoha mosiažu, z jakoha ŭ našy časy robiać samawary, tolki samawaroŭ nie pazłačajuć, a lichtar toj byů pazałočeny. Rabinawa žonka pawieryŭšy ů swajo bahaćcie pierestała žuryć muža, a s susiedkami, katoryje nia mieli „załatych lichtaroŭ“ pačała abchodzicca wysokamierna, dajučy wyrazna znać, što maŭlaŭ, ja bahačka, a wy charački—kutnicy.
Heta staražydoŭskaja lehienda prypaminajecca mnie kožyn raz kali pačuju jak ludzi kažuć „ja rasiejskaj kultury“, abo „ja polskaj kultury“. Polskaja i rasiejskaja kultura heto fikcija — pazałočeny lichtar rabinawaj žonki. U Eŭropie ad Pirenejoŭ da Urału i ad Norwerhii da Italii panuje adna ahulna Eůropejskaja kultura. Kulturu hetu z roůnym prawam mohuć sabie pryswaiwać samajedy, i palaki, baski i rasiejcy, biełarusy i francuzy. Kultura Eŭropejskaja jość wytworam usich narodaŭ, jakije žywuć u Eůropie. U hetu ahulna-eŭropejskuju kulturu pałažyli dolu swajej pracy i indywidualnaści i sławianskije (rasiejcy, palaki, ukraincy, biełarusy, čechi i dr.), i hiermanskije, i romanskije i ŭsie inšyje plemiony. Jano praŭda, što kultura, jak winnaja łaza wydaje inšyje jahady ŭ inšym klimacie i na inšaj hlebie, ale winnaja łaza nie pieretwarajecca ŭ parečki, ci ahrest, tolki smak i aromat jahad robicca zaležnym at klimatu i hleby. Hetak sama i eůropejskaja kultura paŭšy na nacionalnuju hlebu wyjaŭlaje asobnaści nacii, jaje charaktar, i psycholohiju. Hety asobny charaktar i psycholohija wytwarajuć nacionalnuju ideolohiju. Ideolohija bywaje zaůsiody nacionalnaja, bo jana, jak smak
