— 51 —
Ničoha dziŭnaho, što narod nie atčuů i upadku polskaj hasudarstwiennaści i nie pryjmaŭ u paŭstańniach takoha ŭčaścia na jakoje spadziewałasia šlachta.
Da paŭstańnia 1831 hodu naležaŭ i Symon Konarski, katory byů tady aficeram wojska polskaho. Biŭsia jon z Maskalami kala Bieławiežskaj puščy, Lidy, Wilni i ů inšych miejscoch. U kancy zmušen byŭ atstupić zahranicu, u Prusiju i złažyć tam aružže. Budučy zahranicaj i bačučy tam užo wolny at šlacheckaj apieki narod, paŭstancy, demokratyčna nastrojenyje, zrazumieli, što pakul narod budzie biezpraŭny, niamože być mowy ab nijakaj woli. Jany stwaryli „Demokratyčnaje Tawarystwo“ ŭ Paryžy na asnowie pryznańnia praŭ asoby čeławieka. Chacieli adbudawać Polšču ŭ daŭnych hranicach, ale dzie-b usie sielanie i kožna nacija byli wolnymi. U „Noworoczniku Demokratycznym“ s 1842 hodu demokraty pisali:
„Usie ludzi rodziacca wolnymi i usie majuć adnakije prawy i pawinnaści“.
„Narod, heto sabrańnie ludziej jakije zasielajuć jakuju akolicu, kraj, čaść ziamli i inš. I kožny z hetych narodaŭ maje prawa stanawić ab sabie, jak sabie karysnym pryznaje“.
A na inšym miejscy demokraty pisali:
„Narodnaść, heto nie kaprys pryrody, a twor Božy, hodnyj pašany, jak wyraz mudraści Božaj, ukrašajučyj świet ludzki harmonijej typowych roznic. Kali niščeńnie lasoŭ pryčyniaje wialikije škody čeławiečestwu, to što-ž tady kazać ab wyniščańni adnych nacij praz druhije“.
Uspirany hetkimi wysokimi dumkami člen „Demokracii“ Rypinski, uradženiec dzisenskaho pawietu wydaŭ knižku ŭ Paryžy „Białoruś“, dzie staraŭsia źwiarnuć uwahu tawaryšoŭ na wysokuju paeziju ŭ biełaruskaj pieśni, na mudraść ukrytuju ŭ prykazkach biełaruskaho narodu.
Z hetkimi dumkami-idejami, kab šyryć ich, Symon Konarski ŭ 1835 hadu waročaŭsia s čužoj staronki ŭ naš kraj. Pasialiŭsia jon na Paleśsi ů šlachcica Rodziewiča ŭ majetnaści Lisowa. Adhetul jon pierebiehaŭ usiu Wałynščynu, Paleśsie, Bielaruś i Litwu, siejučy zdarowyje, demokratyčnyje dumki pamiž šlachty i sielanstwa. Hetak pracawaŭ Konarski cełych try hady. U 1838 hadu Konarski z Rodziewičam pryjechaŭ u Wilniu. Tut ich maskoŭskie špiki apaznali i choć Konarskamu udałosia wyjechać z Wilni, ale na minskim trakcie pry stancii Kryžoůka ich areštawali. Dastawili ŭ Wilniu; tut pačalisia daprosy, katawańnie, ale Konarski
