— 50 —
dzi: Kotłubaj, Galerja Nieświežska str. 426. Lelewel Dz. Pol. III, str. 441). Šlachcić Wysocki ŭ Smalenščynie smažyŭ na wuhallach sielanak zatoje, što jany jaho nibyto urakli (Siemiewskij, Histor. włosc. T. I, 196).
Hetkije i padobnyje pastupki, rabili toje, što sielanie hramadami ŭciekali at swaich panoŭ u Zaparožže i nawat u Prusiju. Kab strymać ucieki sielan, niejki Podolanin na sejmie raiŭ pabudawać na pahraničy Recypaspolitaj šybinicy, kab złoŭlenych panskich zbiehoŭ wiešać tam na miejscy (Korzon I, 368-369).
Nialudzki ucisk i biesprawie nad asobaj čeławieka wyzywaŭ pratest, nawat siarod šlachty XVIII stalećcia. Imiony hetych abaroncaŭ narodu załatymi literami zapisany ŭ historyi čeławiečestwa. Wydała niemała ich zachodniaja Europa, a takže Polšča, Biełaruś i Litwa. Polskije demokraty, jak Kołontaj, Stašyc, Kaściuška, J. Niemcewič i inš. razumieli ŭsiu niepraŭdu „raschwalenaj wolnaści polskaj, jaje falšywaje respublikanstwo z 8 miljonami nasialeńnia, pry siami miljonach sielan, dla katorych Rečpaspolitaja była domam ehipskaj niawoli“ (Jezierski, Wyrazy str. 76—77). Ale sprawa była nia lohkaja. Tych barcoŭ za wolu narodu i za sprawiadliwaść ličyła šlachta swaimi zdrajcami, wyrodkami, što „budučy sami šlachtaj adwažajucca zastupacca za mužykoŭ“ (Krasz. Polsk. w 3 rozb. II, 142). Niechta Wybicki amal žyćciom nie prypłaciŭ ludzkaje adnošeńnie da sielan, zaheta samaje škalewali Zamojskaho, Kołontaja, Stašyca i inšych.
U kancy žmieńka barcoŭ za wolu narodu dabiłasia, što 3 maja 1791 hodu była apawieščena Konstytucija, katoraj dawałosia narodu wola. Ale nia zdužali ješče apawieścić konstytucii, jak pierewažywajučaja ličba šlachty padniała proci jaje bunt i zrabiła Konfederaciju, kab „baranicca ad demokratoŭ“.
Pry hetkich warunkach zakončyła swoj palityčny byt Polšča.
Biełaruś apynułasia pad Maskowijej i tut dola narodu našaho ješče pahoršała. Impieratryca Alžbieta u 1760 hadu pazwoliła rasiejskaj šlachcie swaim sudom ssyłać paddanych u katarhu, a za Kaciaryny hetaje prawo pamieščykoŭ nad sielanstwam pašyryłosia i rasciahnułosia na ziemli biełaruskije. Partii sielan pa 200—300 čeławiek z dwara, addawali ŭ arendu maskoŭskim padradčykam na 10 i 20 hadoŭ, s prawam suda nad imi, katoryje wywozili biazdolnych u Maskowiju i Sibir na ziemlanyje, prost kataržnyje, raboty.
