— 37 —
wiadliwaho Jozefata Kuncewiča (Žywot i męczęstwo B. Jozefata… przez kapłana Societatis, Wilno 1645 r.). Miarkujučy s taho, što ŭ hetym časie pa biełarusku piše i drukuje najbolej unijacki abrad, treba dumać, što narodnaj biełaruskaj wieraj tady ličyłosia unijactwo.
Tolki ŭ druhoj paławinie XVIII stalećcia katalickaje duchawienstwo pačynaje zwiertać bolšuju uwahu na biełaruskuju mowu; heto widać z wydanaj u Połacku jezuitami kantyčki dla užytku katalikoŭ-biełarusoŭ. A ješče wyraźniej zaznačajuć heto biskupy ŭ swaich adozwach da parachwijalnaho duchawienstwa, nakazywajučy, kab suproć tahočasnaj mody „parochwijan swoich nauczając wiary Chrystusowej zasilali ich słowem Božym w języku zrozumiałym“, i „plebanom… zaleca się aby ludowitym językiem po skońčonym nabožeństwie w kościołach kazania miewali“ (Wasilewski. Litwa i Białoruś. Akolny list biskupa Bohuša-Siestrenčewiča s 1794 h.).
Faktyčna, mowa biełaruskaja ŭ kaściołach na Biełarusi užywałasia z najdaŭniejšych časoŭ, praz usio XVII stalećcie i da 1839 h.
U 1839 h. car Mikałaj ukazam zabaraniň užywać u kaściołach biełaruskaj mowy ŭ pieśniach i malitwach. Ale i paśla 1839 h. jana nie adrazu i nie wa ŭsich parachwijach była zastuplena polskaj. Zamiena hetkaja ciahniecca da našych dzion. Pam ma carskaj zabarony, kaścioł katalicki atčuwaŭ patrebu zrazumiełaj mowy ŭ nawucy wiery. Bačym heto s taho, što nia hledziačy na zabaronu drukawać pa biełarusku, — u 1838 h. u wilenskaj, a ŭ 1861 u waršauskaj dyecezii wydajucca katechizmy pa biełarusku.
Paśla 1905 hodu była zniata zabarona drukawać pa biełarusku, i ad hetaho času ŭ našaj literatury pačali množycca nowyje katalickije druki.
Reformacki ruch na Biełarusi.
Z adnej starany šyrokaja relihijnaja tolerancija, zdawion ustanoŭlenaja ŭ Biełarusi, dy prywilej, wydany Wial. Kn. Biełaruskim i Litoŭskim Kazimiram panom i šlachcie na paŭsiakčasny i wolny wyjezd za hranicu, z druhoj starany, spryjali pašyreńniu reformackaho ruchu na Biełarusi. Slady reformacii siahajuć pačatku XV stulećcia, kali Hieronim s Prahi, hussyt, budučy kala 1420 hodu ŭ Wilni i Witebsku,
