ХІ: а” Памыдяўся-бы аднак кожны. хто-б сабе мяркаваў, быццам наш сстарадаўны кніжнік, які сьдапіў свае вочы над тэкстамі сьвятога пісьма й гнуў свой карк над іх пёерапісваньнем і перакладам, або які-колечы іншы грамацей, які працаваў над укдаданьцем дзелавых канцадярсеіх 1 юрыдычных дакумантаў, над рэгістрацыяй жалаб, вы- пісаў і г. д.,--здавальнядіся толькі гэтай стараною свайго ,еніжнага мастацтва“ і абмяжоўвалі гэтай спэцыяльнай сфэрай абсяг сваіх ін- тарэсаў і пазнаньняў. Ужо бегла пераглядаючы нашы старажытныя 19- тапісы. мы бачылі, што кніжнікі старога часу цікавіліся яшчэ шмат чым іншым, што выходзіла паза межы вузкай царкоўнасьці й канца- лярскай афіцыяльнасьці. Пытаньне толькі вось у чым: ці былі якія- колечы сродкі, каб здавольніць гэтыя . больш шырокія іх духоўныя вапатрабаваньні, і дзе трэ” было шукаць гэтых сродкаў? Бедарусь з гэтага погляду знаходзілася ў шмат лепшым стано- вішчы, чымся іншыя часткі ўсходніх славян. Блізкае «суседзтва з Польшчай. апрача поўных нявыгодаў, меда й дадатнія рэзультаты дая Беларусі. Польшча, якая знаходзілася ў вельмі блізкіх 1 цесных 9но- сінах з Захадам яшчэ ў той час, калі ўсходняя Славяншчына баядася:. яго, як чумы, пачала вельмі рана пераймаць заходнюю Еўатуру і асьвету. Злучыўшыся пасьля з Беларусьсю, яна бсталась пасрэднікам паміж намі й Захадам. Схолястычная навука праз Польшчў пранікала ва. Беларусь адначабна з агульна-культурвым польскім уплывам і па- пітычнай задежнасьцю. Гэтая школьная схолястыка ня Мёла на мэце выключна рэлігійна-царкоўных пытаньняў; побач з багаслоўскімі на- вукамі ў яе межы ўваходзілі й гуманітарныя навукі: клясычная ста- ражытнасьць» фідёзофія й гісторыя. Кожны выхаванец тагочаснай ка- дегіі лепш ведаў старажытных пісьменьнікаў, чымся бучасвы гімна- гіста, пачынаючы з байкаў Овідыя, і кончачы трактатамі Цыцэрона, Дрыстотэля й Плятона.
