шыхъ, яко и подъданыхъ шляхетскихъ, и опытъ[1] вчинити разъ и два; а гдѣ бы се на тыхъ двухъ копахъ о тымъ забитью довѣдати не могли, тогды третюю копу присяжную маетъ врядъ собрати, на которой повинны будутъ стати вси тые, которые на такой копѣ повинны (се) ставити; а врядъ маетъ зъ мѣстечокъ и зъ селъ околичныхъ по три чоловѣка старъшихъ, яко войтовъ, лавниковъ и иныхъ мужовъ, добрыхъ вѣры годныхъ до присеги обрати; а тые обраные винны будуть присягнути на томъ, ижъ сами не суть причиною того забитого и о таковом забойцѣ не вѣдають; а естли бы которые съ тых копниковъ на присяжной копѣ не стали, або хотя и ставши, присягою отвести се не хотели, тогды таковые будуть повинни годовщину сами платити, а собѣ винного искати; а тая годовщина маетъ застати при томъ врядѣ, въ которомъ тотъ трупъ налѣзенъ; а потомъ, кгдыбы кревные оного забитого вынашли се и свѣдецтво врядовье на повинность кревную за собою мели, тогды маеть тая головщина оным кревнымъ отдана быти[2]. А тая копа маетъ быти ченена в околъ по двѣ мили, люди на нее взываючы черезъ возного[3] оголошеньемъ на торгохъ при костѣлѣхъ, и вездѣ о томъ даючи знать, кому ся трафить; а естли бы черезъ три годы нихто съ повинныхъ до тое головщины не приповѣдалъ ся, тогды врядъ тое головщины половицу маетъ при себѣ зоставити, а половину на шпиталь оддати». Тут маем выпадак, калі закон у пазьнейшай рэдакцыі разьвіўся ў параўнаньні да ранейшай.
У стасунку да народнага сялянскага жыцьця ў Літоўскім Статуце ёсьць шмат і іншых цікавых артыкулаў. Да гэтага ліку трэба залічыць рад артыкулаў XII-га разьдзелу, дзе трактуепца «о головщинах и о навозкахъ людей простых, и о такихъ людехъ и челяди, которая отъ пановъ своихъ отходитъ, также и о слугахъ приказныхъ». У пытаньнях аб паншчыне Статут дапушчае некаторыя палёгкі, напрыклад, дзеля слуг і людзей, «каторые оть пановъ своихъ утекаютъ». Калі паводле судзебніку Казіміра IV ў XV веку ўцёкі ад пана прыгонных людзей, як мы бачылі, караліся шыбельніцай, то Літоўскі Статут ня толькі дазваляе, пры пэўных умовах, пераходзіць да другога памешчыка, але нават дае права ратавацца ад няволі й паншчыны, шукаючы свабоды ў гарадох. Праўда, памешчыку давалася права шу-
