Усё гэта даводзіць тое, што мы менш памылімся, калі мову Скарыны будзем лічыць у васнове — царкоўнаславянскай, беларускай рэдакцыі, толькі з вялікшай колькасьцю беларускага элемэнту, чым у славянскіх тэкстах папярэдніх рукапісаў і выданьняў. Такая мова, захоўваючы традыцыйнае царкоўнае аблічча, разам з тым даволі пасьпешна адпавядала і мэце выдаўцы—даць беларускаму народу зразумелыя для яго кнігі сьв. пісьма.
IIІ.
Ня гледзячы, аднак, на тое, што мову выданьняў Скарыны мы павінны прызнаць у васнове сваёй царкоўна-славянскай, беларускі элемэнт у ёй настолькі значны і яскравы, што выданьні Скарыны ёсьць гістарычны помнік, вывучыўшы які, можна мець даволі поўнае ўяуленьне і аб беларускай жывой мове таго часу, г. зн. першай чвэрці XVI сталецьця. Справядлівей: па выданьнях Скарыны можна уявіць сабе, у якой ступені беларуская мова эпохі Скарыны набліжалася у сваіх гуках і формах да таго стану, у якім мы ведаем яе ў нашыя дні.
Для гэтага коратка разгледзім тыя беларускія фонэтычныя і морфолёгічныя рысы, якіх багата раскідана ў тэкстах Скарынавых выданьняў.
Перш як прыступіць да разгляду фонэтыкі скарынавай мовы, скажам некалькі слоў, аб правапісе яго выданьняў. У той час у органічнай сваёй аснове мова Скарыны недалёка адыходзіць ад царкоўна-славянскіх крыніц, у правапісе яна зьяўляецца ў значнай меры самастойнай, самастойнай настолькі, што аб захаваньні царкоўна- славянскай правапіснай традыцыі і казаць ня прыходзіцца. Справядлівей—Скарына і тут ня прытрымліваецца ніякай пэўнай сыстэмы графікі. Яго графіка па сутнасьці, зьяўляецца такой-жа комбінацыяй царкоўна-славянскіх, беларускіх і часткова чэскіх традыцый, як і яго „выклады", з тэй толькі розьніцай, што царкоўна-славянскі элемэнт тут далёка ня грае першае ролі.
Гэтак— Ѫ —юса вялікага і Ѥ — е ётаванага — зусім няма ў Скарынавым альфабэце.
Гук у рысуецца пераважна праз адзін толькі „іпсілён” Υ, альбо ɤ;оу, — о + іпсілён—вельмі рэдка. Вельмі часта апускаецца ъ і ь як у сярэдзіне, так і на канцы слова. Але ня рэдкі і штучныя напісаньні ў сярэдзіне слова паміж зычных, звычайныя ў беларускім старажытным пісьменстве: Асъверъ, Апътекарскимъ. У замену прапушчаных ъ і ь, як у сярэдзіне, так і на канцы слоў, часта ставіцца „паерок” ("), напр.: солн᷁у, колц᷁а, светил᷁ник, нанем᷁же, вчинил. Але з тае прычыны, што са стратай гукавога значэньня ъ і ь, пастаноўка іх, альбо знакаў, што іх падмянялі, далёка не заўсёды правільная (за выключэньнем канца слоў, дзе ь і ъ азначала ўжо толькі цьвёрдасьць, альбо мяккасьць папярэдняга зычнага), ъ і ь часта адсутны там, дзе па гістарычнай традыцыі яны павінны-б быць (всехъ, вделалъ), альбо прысутны там, дзе іх ніколі ня было („с́траны)“. Ужываюцца таксама над радкамі знакі ў выглядзе націскаў і косак. Коскі, можна думаць, ставіліся для азначэньня прыдыханьня, (як тонкае прыдыханьне ў ст.-грэцкай мове) над галоснымі-—у пачатку і ў сярэдзіне слова—у пэўных выпадках. Адносна націскаў трудна сказаць—ці адпавядалі яны тагочаснаму жывому ціску: хутчэй за ўсё—не. Злучнікі і прыназоўнікі пішуцца ў выданьнях Скарыны зьлітна з наступным словам.
Літара ѣ ўжываецца рэдка і ў большасьці няправільна, што сьведчыць аб тым, што ў вымаўленьні паміж е і ѣ розьніцы ня было.
