Спытаўшы аб цане бутэлькі кожнага сорту, Пятрусь, чуць падумаўшы, зразу адказаў, колькі ўсё гэта каштуе.
Сядзелец не чакаў, што Пятрусь так скора вылічыць і ад зьдзіўленьня аж стукнуў рукою па стале.
— Маладзец!
Ну, а ці зробіш такую раскладку: 1300 руб. 80 кап. разлажыць на 640 гаспадароў.
Пятрусь, узяўшы аловак, як бачыш вырахаваў:
— Два рублі і тры з чверцю капейкі.
Пісар паглядзеў.
— Гэта ваша навука так лічыць, а мы, людзі — практыкі, робім крыху йначай: замест драбніц лічым цэлую капейку. Вот табе і будзе залажыць банчок[1].
Крыху памаўчаўшы, пісар зноў сказаў.
— Навука — рэч някепская, ды толькі для таго, хто ўмее з яе карыстаць. Ну, што з таго, што наш земскі, каб далёка не хадзіць, вучоны? А прыедзе ў воласьць і за кожным глупствам ідзе да пісара. А пісар усё ведае, хоць ён у гімназіях ня вучыўся і экзамінаў вялікіх не здаваў.
— Лайдацтва йдзе ад гэтай навукі! — стукнуў вураднік кулаком па стале. — Ось, дай ты мужыком навуку, і жыць на сьвеце нельга будзе. З чаго пайшлі гэтыя забастоўкі, дэмакраты?[2] Усё ад навукі!
Тут вураднік расказаў, як у сяло прышоў забастоўшчык
— Хто ты? — пытаюць яго.
— Дэмакрат.
— А! ты канакрад?! Вяжы яго, вужа! — і вураднік, сказаўшы гэта, адзін зарагатаў на ўсю хату. Ён ужо быў п’яны і пачаў прыставаць да маладзіц.
Слухаючы гэта, гаспадар сядзеў, як на іголках: спрачацца было нягожа: як-ніяк, а гэта былі яго госьці, і маўчаць таксама не выпадала, бо ён сам мужык, а вот вучыць свайго сына. І ён пускаў між вушэй п’яныя гутаркі дзікіх людзей, якія лічылі сябе інтэлігэнтамі.
Горш за ўсіх тут чуўся Пятрусь. Яму даўно ўжо хацелася кінуць гэту кампанію, ды ён не хацеў сароміць бацькі і мусіў сядзець сярод гэтых чужых і нямілых яму людзей.
А госьці пілі, елі й п’янелі, і іх языкі, як сарваўшыся з прывязі сабакі, пачалі малоць усякія глупствы. А як вураднік пачаў выкідаць свае штукі, хлопец ня стрымаўся і, адвярнуўшыся да маткі, у паўголася сказаў:
— Каб паноў-гасьцей пасадзіць у клетку ды павезьці.....
— Каго? нас у клетку? — спытаў пісар, што меў вельмі чуткія вушы і чуў гутарку Пятруся. — Што-ж мы, патвоему, зьвяры ці што?
У гутарку ўмяшаўся вураднік.
— Вот! я й казаў, якая з навукі карысьць! Але што з цябе возьмеш, калі ты яшчэ дурное шчанё? Каб ты быў крыху большы, то я сам даў-бы табе па мордзе.
