Старонка:Хрэстаматыя новай беларускай літэратуры (1927). Выпуск II.pdf/47

Навокал лес, над лесам неба,
А там — і зорак чарада.
Люблю я гэткія прычуды!
Тут чалавек — як чалавек;
За думкай думка мкнецца ўсюды,
Сон не чапляецца павек.

(Пяе).

Жыў на сьвеце Лявон,
Молад, дужы быў ён,
Толькі з воляй і доляй ня бачыўся:
Сонны сэрцам, душой
Драмаў ў хаце крывой,
А выходзіў — сьлязамі сьлед значыўся.
Аж вось чуе Лявон
З усіх клікі старон,
Што ён, дурань, жыве па быдлячаму,^[1]
Дый сам тут зразумеў,
Што дум сьветлых ня меў,
Што падобен быў дрэву^[2] хадзячаму
Зварухнуўся Лявон,
Як вада, як агонь,
Пазнаў сілу ў сабе нябывалую;
Ўжо бяда — не бяда,
Ўжо нуда — ня нуда,
Запеў песьні свае разудалыя.
Зямля стогне, дрыжыць,
Як пяе, як крычыць,
Як прасьвету сабе дамагаецца,
Аж ад песень такіх
Страх напаў на другіх,
І вось чорная моц^[3]) падымаецца.
І пашло ўсё ўверх дном.
Сьвісты, енкі^[4]) кругом,
Груганы^[5] на дабычу зьлятаюцца:
Шчасьце даць бедаку
Ня ўсім шло на руку, —
Ня ў руку, што Лявон прачухаецца.
Дарма сілен Лявон
І адважны так ён, —
На падмогу дарма ён надзееца:^[6]
Галаву у баю
Даў за праўду сваю, —
Толькі памятка — насып віднеецца.
Ляжыць, дрэмле Лявон,
На грудзёх вырас клён;
Калі-ж вецер па сьвеце расходзіцца —
Шуміць шумна той клён:

1. быдла — трэба лічыць за полёнізм з увагі на канчатковае злучэньне — дл, як падобна-ж у — wiodłem, szedłem і г. д. У беларускай мове: тут — чыстае л. Калі глядзець, што карэнь слова — быт —(да-быт-ак), то пераход глухога — т — у звонкае — д — перад звонкім — л — мог стацца і ў беларускай мове, але маем вельмі шмат слоў з роўным значэньнем, што бяз спорнага слова (быдла) можна зусім абыйсьціся. Маем — дабытак, статак, жывёла, гаўяда, скаціна і інш.
2. Полён. — дзераву.
3. моц, мацней і г. д. — з фанэтычнага боку не беларускае, заходняславянскае. Утварылася з праславянскага — могт+ј. Праславянскія злучэньні — т+ј, гт+ј, кт+ј — у беларускай мове далі — ч. У слове з даным каранём маем — немач. Іншыя словы — ноч (*нокт+ј), печ (*пект+ј), сьвечка (*свѣт+ј+ка) і г. д. Слова — моц — не знаходзіць сталага сыноніму ў беларускай мове. У паасобных выпадках з ім сходзіцца — сіла, дуж(ы), магутнасьць, крэпкасьць (у Насовіча) і інш.
4. енк — фактычна, польскае — jęk; немагчымае ў беларускай мове, якая юсаў (насовак) ня мае. Мела-б быць — юк, як… У беларускай мове амаль з тым-жа значэньнем ужываецца — стогн, але з адценкам — жалобны стогн (Насовіч). Енк, аднак, вельмі папулярнае ў народзе, як нападабляючае гукі.
5. Птушкі з пароды ястрабавых.
6. Ужываецца больш — спадзяецца.