апошнім сур‘ёзную для сябе экономіка-політычную пагрозу, перамагчы якую без дапамогі й падтрыманьня ўраду ён быў ня ў сілах. Гэта нацыяналістычная тэндэнцыя расійска-дваранскага зямельнага капіталу знайшла адбітак у тых заканадаўчых мерапрыемствах ураду Мікалая І, якія зьнішчылі ўсе асаблівасьці дзяржаўнага прававога жыцьця Беларусі й падгатавалі канчатковае злучэньне апошняй з Расійскай дзяржавай. З другога боку, аб'яўляючы Беларусь краем „исконно-русским“, але захопленым польска-жыдоўскім уплывам, гэта політыка павінна была ўбачыць у беларусе, толькі заходняга руса, нацыянальна й рэлігійна адвеку зьвязанага з суседнім велікарускім народам. Прымусовы зварот Беларусі ў „Западно-русский—Северо-Западный край" ствараў для беларускай нацыянальнасьці зусім немажлівыя ўмовы для выяўленьня свайго нацыянальнага твару. Гэта нацыянальнасьць на сваім шляху к нацыянальнаму разьвіцьцю спатыкала з боку агульнадзяржаўнай улады неперамагчымыя перашкоды, дзякуючы якім беларускі нацыянальны рух разьвіваўся надта няскора, і ў сфэру свайго ўплыву й зацікаўленасьці сабою захапляў параўнаўча нязначную групу асоб.
ІІ.
Польскі зямельны капітал у асобе польскай шляхты заўжды разглядаў тэрыторыю Беларусі, як адзіную складаную частку польскага гаспадарства. Экономічна аслаблены й політычна разьбіты польскі зямельны капітал ня мог і не жадаў мірыцца з фактам сканчэньня політычнага быцьця Польскага гаспадарства. У сваім імкненьні да політычнага адраджэньня, польская шляхта ставіла сваёю мэтаю рэстаўрацыю Рэчы Паспалітай у межах быўшых да падзелу. Стаўка польскага зямельнага капіталу быда пабіта ў 1830 г. Пераможца, расійскі зямельны капітал, учыніў жорсткую расправу над сваім конкурэнтам. Няўдача паўстаньня 1830 г. ня зьнішчыла політычных імкненьняў польскае шляхты. Няўдача 1830 г. толькі адсунула тэрмін новага выступленьня рэволюцыйных сіл да таго моманту, пакуль для гэтага не ўтварыліся добра спрыяючыя політычныя абставіны. Рэволюцыйная польская шляхта, навучаная горкаю няўдачаю ў 1830 г., пераканалася ў тым, што без дапамогі й рэальнага падтрыманьня другіх агульна-грамадзкіх групаў, у асаблівасьці сялянства, ня можна спадзявацца на ўдачны канец змаганьня. Імкненьне прыцягнуць на свой бок беларускае сялянства й было прычынаю зьяўленьня проклямацыяў на беларускай мове, якія сабою ў орыгінальнай форме выяўлялі шляхецка-нацыянальны рух. Для польскага зямельнага капіталу, якому ў самой Польшчы давялося ў першай палове XIX стаг. зыйсьціся з нямецкім прамысловым капіталам, былі ворагамі маскалі і немцы. Змагацца на два фронты паасобку зямельны капітал ня мог. Прыцягненьне на свой бок сялянскае масы было зьдзейсьнена толькі шляхам соцыяльна-экономічных абяцанак, рэалізацыя якіх павінна была стварыць новыя формы для жыцьця вёскі беларускага сялянства. Зазначаючы ў сваіх рэволюцыйных проклямаціях адмоўныя бакі жыцьця беларускага селяніна пад уладаю Маскалёў, аўторы проклямацыяў імкнуліся давесьці, што абаронцамі беларускага народу былі адны толькі палякі, у чым пераканаць сялянства бязумоўна было немажліва. Гістарычныя факты казалі супроць палякаў. Рэволюцыйная агітацыя не ўдавалася. Галоўная маса сялянства была раўнадушна да агітацыі польскай шляхты. Астаўленая адна польская шляхта была пабіта, і расійскі зямельны капітал у хаўрусе з нямецкім прамысловым капіталам, атрымалі поўную мажлівасьць для далей-
