Сіёніцкі рух, ахапіўшы значныя колы жыдоўскай буржуазіі, выклікаў у апошняй к пачатку XX стаг. вялікае расчараваньне. Сіёнізм быў марай і фактам далёкага будучага, можа быць ніколі ня зьдзейсьненага. Праўдзівасьць-жа, давіўшая ўсім сваім цяжарам жыдоўства, змусіла выступаць з шэрагаў сіёнізму больш чуткія жыдоўскія буржуазныя элемэнты і ў першую чаргу жыдоўскае студэнцтва, беспартыйная частка якога потым у значным ліку ўступіла ў Бунд, з чыннасьцю якога жыдоўская інтэлігэнцыя паступова азнаёмілася, і для якой была зусім да спадобы нацыянальная й дэмократычная програма Бунду.
Агульна-політычныя ўмовы і ў асаблівасьці ўмовы, пры якіх жыдоўскі капітал атрымаў мажлівасьць свайго праяўленьня, прымусіў пашавяліцца й жыдоўскую буйную буржуазію. Падымаўшаяся рэволюцыйная хваля захапіла апошнюю. Ужо ў красавіку 1905 году адбыўся ў Вільні зьезд жыдоўскіх грамадзянскіх дзеячоў, устанавіўшы саюз для дасягненьня раўнапраўя жыдоўскага народу ў Расіі, які ў сваёй політычнай позыцыі падыходзіў блізка да програмы констытуцыйна-дэмократычнай партыі. У нацыянальным пытаньні саюз ішоў за Бундам, формулюючы сваю програму на другім зьезьдзе ў м. лістападзе 1905 г. наступным парадкам: „У мэтах ажыцьцяўленьня поўнасьцю грамадзянскіх, політычных і нацыянальных правоў жыдоўскага народу ў Расіі неадложна прыступіць да скліканьня на пачатках агульнага выбарнага права ўсерасійскага жыдоўскага нацыянальнага сходу для ўстанаўленьня, згодна волі ўсяго жыдоўскага жыхарства, формаў і прынцыпаў яго нацыянальнага самавызначэньня й падстаў унутранае яго організацыі“. Пры ўсёй умеркаванасьці політычнай позыцыі саюзу нацыянальная програма апошняга служыць паказчыкам адмаўленьня жыдоўскаю буржуазіяю ад асіміляцыйных ідэй мінуўшага часу і ад сіёнізму ў асобку. Калі програма саюзу мела ня вызначаны тэорытычны характар, у некаторых адносінах заўважваўся радыкалізм, дык асобныя жыдоўскія хаўрусы ў сваіх запісках на імя старшыні комітэту міністраў стаялі на больш конкрэтным грунце, указваючы: 1) на забарону жыдом прымаць удзел у выбарах у органы самакіраваньня; 2) на абмежаваньне іх у выбары праўленьняў заложаных імі пазычковых касаў; 3) на тыя смутныя вынікі, якія мае за сабою аб межаваньне жыдоў „мяжа аселасьці"; 4) на недапушчэньне ў навуковыя ўстановы; 5) на абмежаваньне ў правох, што ставіць жыдоў у вачох хрысьціянскага люду за па-за закону і падгатаўляе грунт для ўсякіх ганеньняў, беззаконьняў і гвалту.
Магілёўскае „Общество взаимного кредита", аб'яднаўшае наўкола сябе мясцовую жыдоўскую буржуазію, таксама падало запіску аб становішчы жыдоўства. Вырашэньне гэтага пытаньня можа быць дасягнута пры ўмове зьдзейсьненьня шырокіх політычных рэформ. Барацьба за раўнапраўства жыдоў пачалася і ў гарадзкіх органах самакіраваньня. Жыдоўскія касы, страціўшыя па закону 1892 г. актыўныя і пасыўныя выбарчыя правы ў гарадзкія думы, адмовіліся прызнаць прысутнасьць жыдоў „гласных" выявіцелямі патрэб жыдоўскага жыхарства і прапанавалі, каб самі „гласныя", калі яны шануюць сябе, ня прымалі ўдзелу ў думе па назначэньню і не выдавалі-б сябе, як прадстаўнікоў жыхарства, якое іх не выбірала. Усе гэтыя протэсты змусілі „жыдоў-гласных" у гарадох „мяжы аселасьці" адмовіцца ад выкананьня сваіх абавязкаў і заявіць, што яны лічаць мажлівым працаваць у думе пры ўмове абраньня іх народам. Уход „жыдоў-гласных" змусіў застаўшыхся „гласных" хрысьціян прыняць рэзолюцыю, вымагаўшую зраўненьня жыдоў у правох. Інды-
