родных Соцыялістых магла толькі некаторым, нязначным адзінкам з свайго лагеру, або зусім таіць яе ў сваім нутры. Фактычна—асталося апошняе.
З затаенай крыўдай адыйшлі на гэты раз ад чыннага ўдзелу ў беларускім руху яго злыя геніі— Р. Скірмунт, П. Аляксюк і блізкія ім.
Аднак і гэткія скуткі зьезду прадстаўнікоў беларускіх організацыяў і партыяў не здаволілі большасьць Бел. С. Грамады. Рэволюцыя нясупыпна паглыблялася, раскройваючы ўсе рашучай ды рашучай людзкія гушчы на два варожыя станы. Перамогшы паўстаньне бальшавікаў 4-5 ліпня, схаўрусованыя эсэры-меншавікі й буржуазія пайшлі ў адкрыты наступ на працоўныя гушчы. Была ўведзена сьмяротная кара на фронце, павялося бяспутнае наступленьне на Паўднёва-Заходнім фронце, акончанае дужа дрэнна для Расіі. Сярод вайсковай белагвардзейшчыны пачалі віцца сеткі загавораў, сплятаючы выступ Карпілава (26 жніўня). Усе адзнакі сьведчылі аб тым, што рэволюцыі грозіць яўная небясьпека. Тут ужо вытыркала перад кожным пытаньне: куды йсьці і з кім быць? Стала гэта пытаньне й перад беларускімі партыямі. Карнілаў, контр-рзволюцыя—то гібель усякаму нацыянальнаму руху. Тым болей—яшчэ неакрэпшаму—беларускаму. Значыць, супроціў гэтай пагрозы! Але тут у многіх згоднікаў вытыркала новае дражлівае пытаньне: ці не захопяць уладу бальшавікі, калі ўрад рашуча выступіць супроць белых гэнэралаў?
У Петраградзкіх організацыях Соцыяліетычнай Грамады ня было дзьвюх думак наконт гэтага: мусіць улада перайсьці да працоўнага народу, бо толькі тады можа ў поўнай меры ажыцьцявіцца ідэал беларускага рэволюцыйнага руху—поўнае вызваленьне беларускіх працоўнікаў ад нацыянальнага прыгону. Буржуазія—хоць і свая, хоць і натхнёная адраджэнцам духам— усё-ж буржуазія. Значыць—яна вораг... Ды ня толькі буржуазія, а і соцыял-згоднікі: яны таксама шкодны ў рашучыя хвіліны схваткі дзьвюх сіл. Усякія намёкі на прымірэньне з імі павінны быць адкінуты. А ў Выканаўчым Комітэце Рады організацыяў якраз і засталіся гэтыя ненадзейныя элемэнты. Грамада павінна пільна сачыць за імі і старацца, каб перарабіць Раду на свой, выразна рэволюцыйны лад. Праўда, многія адзнакі паказвалі на набліжэньне гэткіх умоў; галоўнае—трэба было падцягнуць да Петраградзкіх організацыяў некаторыя адстаўшыя організацыі Бел. С. Грамады. Гэта давалася ня так лёгка.
На першай сэсыі Рады організацыяў і партыяў 5-6 жніўня дэлегаты Пецярбурскай Натаўскай райённай організацыі Бел. С. Грамады рашуча пачалі асуджаць трусьлівую політыку Рады, яе ўсё яшчэ нескасаваную тэндэнцыю прадстаўляць агульна-нацыянальны рух і інш. Напады былі досыць значныя і мелі важкі ўплыў на сэсыю. Пэўна, яны не далі таго, што магло збыцца некалькі часу пазьней, але ўсё-ж былі паказчыкам няўхільнага павароту беларускага рэволюцыйнага руху ў пераважнай яго большасьці.
Праўда, у Петраградзе таксама нельга было абыйсьціся без таго, каб пасылаць на розныя зьезды й нарады выключна інтэрнацыяналістычна-настроеных сяброў, усё-ж, за вылучэньнем Я. Варонкі, больш ніхто яго ўмеранасьці не пасылаўся нікуды. На дэмократычную нараду, у савет нацыянальна-соцыялістычных партыяў, у пецярбурскі савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў і інш. пасылаліся выразна левага кірунку людзі.
Трэба адзначыць да выпадку, што, пры пачатку аднаўленьня ў сакавіку 1917 году легальнай чыннасьці Бел. С. Грамады, у яе ўплыло шмат народніцкіх элемэнтаў. Старая програма Грамады мела ў сабе досыць выразныя моманты народніцкіх ухілаў. Апроч гэтага, самы характар экономічнага становішча Беларусі, як краіны земляробскай, дапамагаў ужытку народ-
