рына няпэўна, бо падскубе куса, падправіць бораду, і падкруціць вуса". Ненавісьць да пана ў аўтара злучаецца з наіўным монархізмам, што вельмі тыпова для сьветапогляду селяніна, которы пры сваім соцыяльным бунтарстве быў зусім несьвядомым політычна. Аўтар вызначае, што цар дасьць вольнасьць бедным сялянам. Дагэтуль цар ня даў вольнасьці сялянам таму, што паны яго абшукваюць і хітруюць. Яны так кажуць цару: «Пане найясьнейшы, што з гэтага будзе, дасі хамам вольнасьць, дык што з таго будзе? Бо мужык бяз пана быць ніяк ня можа; пабіцца, пакалоціцца, сьцеражы ты, божа. Над ім штодзень трэба з кнутом стаяць над каркам, розгі каб ляжалі возам за фальваркам. Гразы як ня будзе ад двара над хамам, зап'ецца гарэлкай навек вякоў амэн“. Але прыдзе час, калі цар вызваліць сялян з няволі. Тады „будзе тое, браце, прыжджом, мой Сьцяпане, што пан на нас скажа: „Мой каханы пане!". Мы на іх ня глянем і шапкі ня здымем, хоць блізка нас будуць, ня кланяўшысь мінем".
Асаблівую цікавасьць мае для нас верш Паўлюка Бахрыма „Заграй, заграй, хлопча малы", каторы мае, здаецца, і аўтабіографічнае значэньне. Верш напісан народным стылем, ён повен жывых вобразаў, узятых з вясковага прыгоннага жыцьця. Зьмест яго такі. Сярдзіты, неміласэрны пан сядзіць у Крошыне. Ён кіямі забіў бацьку селяніна. Маці тужыць, сястра плача. Лепш быць бяспрытульным ваўкалакам, лепш быць вольнаю птушкаю, бо тады селянін ня знаў-бы прыгону. „У паншчыну-б не пагналі і ў маскалі-б не аддалі". Аўтар ненавідзіць паноў і запэўнен у тым, што на галаву іх калісь прыйдзе расплата за іх злачынствы. Але пакуль-што настрой песьняра бязвыхадна цяжкі. Куды пайсьці, як абярнуцца? „Ой, кажане, кажане! Што ня сеў ты на мяне, каб я больш не падрос ды ад бацькавых калёс!" Па народныму ўяўленьні, той чалавек, на якога сеў кажан, ня будзе расьці. Калі-б селянін перастаў расьці і астаўся малым, яго не пагналі-б у паншчыну і не аддалі-б у маскалі.
У Крошыне здарыўся сялянскі бунт. П. Бахрым, як мы даведваемся з некаторых вестак, быў прызнан уладаю ўдзельнікам гэтага бунту. Шмат сялян за ўдзел у бунце выпаралі бізуном і выслалі ў Сібір. Што датыча да Паўлюка, у каторага знашлі вольныя вершы, то яго паставілі пад Мікалаеў-
