Перайсці да зместу

Старонка:Творчасць Багушэвіча (1940).pdf/10

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка не была вычытаная

І яшчэ:

Глядзі! Горы паразрыты,
А чыгункай свет абвіты.
Усё з мужыцкай цяжкай працы,
Усе едуць у палацы;
У мужыка-ж няма білета!
Ці-ж не дурань ён за гэта?

З глыбокай павагай ставіўся паэт да народнай працы, будзіў свядомасць мас, паказваючы куды ідуць яе здабыткі, непрымірыма змагаўся супроць зняважлівых адносін да народа, адстойваючы чалавечую годнасць свайго ўлюбёнага героя — працоўнага чалавека. У гэтым адна з важнейшых яго заслуг перад беларускай літаратурай.

Не менш выдатным вершам з'яўляецца іранічны верш «Чаго бяжыш, мужычок». Тут іронія ўкладзена ў вусны самаго селяніна, які дае адказы на пытанні. З іранічных адказаў селяніна складваецца поўнае ўяўленне аб тым, у якіх нечалавечых умовах ён жыве, як з яго здзекуюцца і як ён вымушан уцякаць на той свет ад «закона» — каб знайсці спакой ад сваіх праследвальнікаў.

У вершы «Песня» («Гарцуй, танцуй, пане») паэт іранічна высмейвае панскую «расточительность», прагнасць паноў да грошай — тут маюцца на ўвазе рысы, якія набыло панства ў асаблівасці пасля рэформы ў сувязі з узмацненнем ролі капітала, грошай у землеўласніцкай гаспадаркі. Пан здольны ўсё прадаць і прагуляць. І ніву, і лес, і жонку, і чэсць дачкі, і самую Варшаву. Тут паэт крытыкуе сілу грошай, г. зн. з'яву асабліва характэрную для капіталістычнай рэчаіснасці.

У вершы «Не чурайся» сінтэзуюцца ў адно цэлае ўсе матывы, уласцівыя ўжо разгледжаным іранічным вершам. Тут мы зноў бачым пафас сцвярджэння чалавечай годнасці цэнтральнага героя паэзіі Багушэвіча, гордае апяванне сілы народнай працы (матыў — селянін можа «свет карміць, гадаваць»,) палеміку супроць зняважлівых панскіх папрокаў на адрас яго героя ў тым, што ён неадукаваны, цёмны. Яго герой абшарпаны і галодны, але ён мае свой гонар, гонар бедняка. Ён не эксплаатыруе чужую працу, не жыве крыўдай людской, ён сам сваімі рукамі зарабляе свой хлеб.

Не ўцякай ад маёй ты сярмягі,
Мне не стыдна ў ёй ані чуць;
Вот твой храк я не меў бы адвагі,
Чортаў храк на сябе апрануць;
На кашулю глядзіш крывым вокам,
Што ў хаце мне бабы пашылі,
Прапацела яна маім сокам, —
Цэлы тыдзень яе не памылі...
А твая-ж? Як той снег, як папер:
І пацеў хто, і ткаў, і бяліў,
І хто шыў, і хто праў... а цяпер
Ты той пот на сябе узваліў.
У кашулі тэй мне было-б стыдна,
Што не сам на яе гараваў.
Хоць бялейша яна — не завідна,
Не вазьму, каб ты мне дараваў.

Ён адмаўляе няпраўдай нажытае багацце. Хата яго гнілая і крывая, і стаіць на гнаі, але ён ведае, што ён творца жыцця і яго