-польску ўсё гавораць; кепска нашай мове! Можа ім вушы казёл бэкам як сьвідруець. Але для добрай волі пан нам то даруець". Тут сказана „паруску", хаця весь твор беларусі— гэта чыста народнае ўжываньне больш кароткага выразу (як і ў Скарыны, Цяпінскага ды іншых нашых старых пісьменьнікаў). Расійскаю мову, зразумела, назвалі-б „маскоўскаю".
Мы ўсё-ткі павінны зазначыць, што сьпічак філёмацкага аружжа накіраваны на ўсход дзеля барацьбы проціў царскае Расіі. Адносна-ж Польшчы філёматы маюць памылковае ўяўленьне. Ягелёнская Рэч Паспалітая здаецца ім краінаю, дзе нацыі жылі, як вольныя з вольнымі ды роўныя з роўнымі. Зразумела, гэта памылка. Нават у самыя лепшыя часы панаваньня дому Ягелёнаў адчувалася няроўнапраўнасьць нават нацый, не гаворачы ўжо аб станах.
У вершы Чачота „Над могілкамі французаў" гэтыя вайскоўцы з арміі Наполеона ўяўляюцца, як абаронцы вольнасьці нашага краю, хаця, бясспрэчна, тут было ўпрост змаганьне двох імпэрыялізмаў, аднолькава шкодных для беларуса.
Часам падобныя неразважныя імкненьні прыводзяць Чачота да недарэчнасьці, да бязьлепіцы: у вершы „Тыртэй" ён праслаўляе спартанцаў, як барацьбітоў за нацыянальную свабоду (алегорычна, іншасказна разумеючы пад імі сваіх землякоў, якія павінны змагацца з расійскім дэспатызмам). Але... горкая высьмешка лёсу: гаворачы (радок 109), што „Мэсына" ня вырве любае вольнасьці ў спартанцаў", Чачот забыўся на неабходнасьць зазірнуць у кніжкі па гісторыі Грэцыі ды не заўважыў... дэспотызму і тыраніі спартанцаў. Гэта-ж былі сапраўдныя імпэрыялістыя старога часу. Ня мэсэнцы, а яны былі ўцекачамі. Мэсэнцы-ж толькі паўставалі проціў прыгоннага, ілёцкага рэжыму, у якім іх трымалі спартанцы. Такім парадкам, Чачот, сам ня ведаючы таго, стаўся сапраўдным Тыртэям— бардам ваяўнічага імпэрыялізму. Наогул, змагаючыся з расійскім дэспотызмам, філёматы забыліся на самаўладзтва польскае шляхты, якое было амаль што нагэтулькі-ж тыранічнае, як і царызм.
Уяўляючы сабе старую Рэч Паспалітую, як краіну рэлігійнае талерантнасьці (што правільна, як заўважыў яшчэ Тодар Еўлашэўскі, толькі для даволі абмежаванага кругабегу часу), філёматы й самі пачынаюць барацьбы з клерыкалізмам
