Чачот зьбірае беларускую народную творчасьць, сам піша пабеларуску. Можна думаць, што якраз яго даўнейшыя посьпехі ў гэтым напрамку сярод прыяцеляў— філёматаў— і асьмельваюць ды заахвочваюць яго да працы пасьля шматгадовага перапыну.
Дэвіз філёматаў: ojczyzna, nauka, cnota ня быў ажыцьцёўлен поўнасьцю.
Бліжэйшая бацькаўшчына, Беларусь у пэўнай меры зазасьцілася магутным воблікам даўнейшае фэдэрацыйнае— Польска-Літоўскае Рэчы Паспалітае, але добра й тое, што пачуцьцё беларускасьці ня было згублена канчаткова.
Навука шанавалася філёматамі, роднаму краю прысьвечаны навуковыя юрыдычныя досьледы: Пясэцкага па дзяржаўнаму праву Літоўскага княства ды па крымінальнаму праву (аб карах паводле Літоўскага Статуту). Таксама ён-жа піша даклад і па сямейнаму праву. Літаратурнаю дзейнасьцю сваіх землякоў філёматы цікавіліся асабліва. Яны разьбіралі крытычныя творы сваіх таварышоў.
Так Чачот разгледзеў „Орлеанскую Дзеву" ды „Курганок Марылі“ Міцкевіча. Але наогул навуковым дасягненьням філёматы аддавалі шмат часу.
Нупрэй Петрашкевіч цікавіўся ўплывам цяпла на жыцьцё расьлін. Ён-жа напісаў крытыку на крытыку, аналізаваў Міцкевічавы Uwagi nad Jagiellonida Тамашэўскага.
Тамаш Зан цікавіўся спосабамі разьвязваньня неазначаных раўнаньняў і аб гэтым зрабіў даклад.
Цяжка вырашыць пытаньне, што, уласна кажучы, разумелі філёматы пад словам „цнота". У кожным разе— ня тое, што звычайна завецца ўстрыманасьцю ў выражэньнях. Але калі мы прымем з асьцярожнасьцю гэтыя абвінавачваньні адзін аднаго ва ўсіх чыста сьмяротных грахох, дык знойдзем і некаторыя добрыя рысы ў сэнсе моральным. Папершае, філёматы абавязкова павінны былі быць і ў сапраўднасьці былі шчырымі.
Далей, у іх існавала шырокая ўзаемадапамога ня толькі матэрыяльнымі сродкамі, але таксама й моральным падтрыманьнем.
