нятых догматаў, ці навет аб рэлігійных практыкаваньнях — іншых, чым тыя, якія ён прызнаў патрэбнымі[1].
У прыватным жыцьці быў гэта чалавек звычайна вельмі просты, людзкі, шчыры, практычны, з пэдагогічнымі здольнасьцямі.
Рэформацыя ў Нямеччыне, як і ўсюдых, ня была і не магла быць рэзультатам дзейнасьці аднаго чалавека. Выклікаў яе цэлы ланцуг прычын і акалічнасьцей, істнаваўшых яшчэ ад пачаткаў арганізаваньня Царквы; апошнімі толькі колцамі гэтага ланцуга былі: навука Гуса, гуманізм, агульнае нездаваленьне істнуючым ладам, прагавітасьць валадароў, жаданьне сьвецкага жыцьця ў манахаў ды манашак, эканамічны уціск з боку Рыму, ды адпорнасьць таго-ж Рыму проці праектаваных з усіх бакоў, канечна патрэбных рэформаў. Лютар толькі скрануў з месца тую кулю, якой была рэформацыя, а далей яна ўжо сама пакацілася сваéю ўласнаю сілаю.
§ 5. Рэформацыя ў Швайцарыі, Швэдзіі і Англіі.
1. Ульрык Цьвінглі ў Цюрыху (ад 1519 г.). Адначасна з Лютарам зьявіўся другі рэформатар у Швайцарыі, які саўсім незалежна ад яго разьвіў падобную да ягонае дзейнасьць і дабіўся падобных-жа рэзультатаў. Быў гэта Ульрык Цьвінглі, катэдральны пробашч у Цюрыху (радз. ў 1484 г.). Як добрага сына свае Бацькаўшчыны, яго ў роўнай меры абходзілі як сьвéцкія справы, так і царкоўныя, і гэтым ён вельмі моцна розьніўся ад Лютара ў сваёй рэформатарскай дзейнасьці.
Саюзы з чужымі ўрадамі, якія грунтаваліся на тым, што швайцарскія рэспублікі прадавалі гэным урадам права вярбоўкі тут наёмных жаўнераў, Цьвінглі ўважаў за ганьбу і няшчасьце Швайцарыі. Як вайсковы прапаведнік, пазнаўшы ў часе мілянскіх паходаў распуснае і нягоднае жаўнерскае жыцьцё, ён быў перакананы, што разбэшчаныя забойствамі, рабункамі і руйнаваньнем жаўнеры, вярнуўшыся да родных хат, могуць толькі сéяць распусту і ніколі ня будуць добрымі грамадзянамі краю. Будучы пасьля прапаведнікам у Цюрыху, распачаў ён гарачую барацьбу проці падвойнае грамадзкае заганы: проці рэспубліканскіх вяльможаў, што гандлявалі людзкім мясам, і проці тых, якія прадавалі на загубу сваё цела і душу. З гэтае барацьбы выйшаў ён пераможцам, нагэтулькі прынамся, што Цюрых перастаў займацца гэным ганéбным торгам.
- ↑ § 5. Рэформацыя ў Швайцарыі (Лютар і Цьвінглі ў Марбургу).
