Старонка:Расійская гісторыя ў самым кароткім нарысе.pdf/47

З пляцоўкі Вікікрыніцы
Гэта старонка была вычытаная

Такім сапраўдным царом зьяўляўел нібыта малодшы сыш İвана Грознага, які зьнік таемным чынам гадоў за 10 да таго часу. Паводле ўрадавых дакумэнтаў, ён загінуў ад няшчаснага выпадку, напароўшыся на нож у часе гульні. А ў народзе гаварылі, што яго загадаў зарэзаць Барыс Гадуноў. Словам куды ён дзеўся ніхто добра ня ведаў. І вось, сярод казацтва пачалі хадзіць чуткі, што ён зусім не зарэзаўся сам і не зарэзаны, а жывы, і хутка знайшоўся малады чалавек адпаведнага веку і нават, як пераконвалі, адпаведнага выгляду, у якім казакі адразу прызналі іменна гэтага самага малодшага сына Грознага, Дымітра Іванавіча. Калі такім чынам знайшоўся новы цар, якога можна было супроцьставіць «несапраўднаму» цару Барысу Гадунову,-дык усё было гатова для пачатку казацкай рэволюцыі, для звароту тых, хто зьбег з Маскоўскага царства ад уціску, гвалту і голаду, на старое месца, але ўжо ня ў якасьці нявольнікаў, а ў якасьці паноў. А ў сярэдзіне краіны, у сярэдзіне Маскоўскай дзяржавы масы, даведзеныя голадам да апошняй роспачы, толькі і чакалі якога-небудзь збавіцеля і таксама зусім гатовыя былі прызнаць дваранскага цара Барыса Гадунова несапраўдным, а сапраўдным любога цара, які колькі-небудзь палепшыць або палегчыць іх становішча.

Сялянская рэволюцыя.

Новы цар, супраціўнік Гадунова, зьявіўся спачатку на Запарожжкы, у самай паўднёвай казацкай стаянцы на Дняпры, потым у Кіеве, які тады належаў не Маскоўскай, а Польска-Літоўскай дзяржаве. У гэтай дзяржаве ён знайшоў сабе новую падмогу. Папершае, там сабралася шмат выгнанцаў, людзей, якія зьбеглі ад Гадунова і яго парадкаў. Гэта быў часткаю гандлёвы люд, часткаю сваякі і служкі пакараных сьмерцю Гадуновым баяр і г. д. Уся гэта маса эмігрантаў (перасяленцаў) з радасьцю вітала новага цара. А потым на яго зьвярнулі ўвагу і польска-літоўскія магнаты. У Заходняй Расіі, г. зн. у тагочасным Польска-Літоўскім краю, адбывалася такое самае разьвіцьцё грашовай гаспадаркі і гандлёвага капіталу, як і ў Маскоўскай дзяржаве, толькі там гэта ўсё пачалося на цэлае сталецьце раней. Як і ў Маскоўскай дзяржаве, памешчыкі там пасьпелі ўжо к пачатку XVІІ веку агалець і таксама шукалі новых земляў. Часткова яны калянізавалі, засяляючы сваімі прыгоннымі незаселеныя тады паўднёвыя паветы цяперашняй Кіеўскай і Валынскай губ. Але тубыльныя паселішчы былі пад заўсёднай пагрозай татарскіх набегаў, і толькі самыя багатыя паны-абшарнікі, якія мелі шматлікую ўзброеную дворню і даволі грошай, каб купіць гарматы і другую зброю, пабудаваць крэпасьці і г. д., маглі займацца гэтай калянізацыяй. У кожным выпадку, гэта было справай цяжкой і складанай. Чым пасувацца на поўдзень, лягчэй і прасьцей, здавалася, пасувацца на ўсход, калі для гэтага ёсьць магчымасьць. І вось, зьяўленьне цара Дымітра Іванавіча нібыта давала гэту магчымасьць.