сьцячы крывёй. Сонца ўзыходзіць, надыходзіць ноч, знарады вішчаць. Жыцьцё падыходзіць к канцу.
Аднак кавалачак разварочанай зямлі, на якім мы ляжым, супыняе націск праціўніка; толькі некалькі соцень мэтраў аддадзена. На кожны мэтр прыпадае па мерцьвяку.
Нас зьмяняюць. Грузавікі адвозяць нас адсюль, мы стаімо моўчкі, і калі да нас даходзіць голас: «Увага! Провад!» — мы згінаем каленкі. Было яшчэ лета, калі мы ехалі сюды. Дрэвы ’шчэ былі зялёныя, цяцер яны маюць выгляд асеньніх, а ноч шэрая і вільготная. Машыны спыняюцца. Мы злазім — разрозьненая кучка, рэштка ад шматлікіх імёнаў. У баку стаяць цьмяныя фігуры людзей і выклікаюць нумары палкоў, рот. І на кожны выклік адлучаецца кучка, невялічкая, драбнюткая кучка брудных, бледных салдат — жахліва мізэрная кучка, жахліва мізэрная рэштка.
Нехта выклікае нумар нашае роты. Мы чуем, што гэта наш ротны камандзір. Значыць ён выбраўся адтуль, яго рука ляжыць у павязцы.
Мы падыходзім да яго, і я пазнаю Ката і Альбэрта. Мы становімся побач і глядзім адзін на аднаго.
Яшчэ раз і яшчэ раз мы чуем, як выклікаюць нумар роты. Ён можа доўга клікаць: яго не пачуюць ні ў лазарэтах, ні ў варонках.
Яшчэ раз:
— Другая рота, сюды!
Пасьля цішэй:
— Нікога болыш няма з другой роты?
Ён маўчыць, і голас яго робіцца яшчэ больш сіпатым, калі пытаецца: — Гэта ўсё? — і загадвае: — Адзін за адным разьлічыся!
Шэрае раньне. Было яшчэ лета, калі мы прыйшлі сюды, і нас было сто пяцьдзесят чалавек. Цяпер восень, мы мерзьнем, лісьце шамаціць, галасы змарнела лапочуць: — Першы, другі, трэці, чацьверты — і на трыццаць трэцім абрываюцца. І марудна цягнецца маўчанка, пакуль пытаецца голас: — Яшчэ хто?.. — і чакае, а пасьля гаворыць зусім ціха: — Па-ўзводна! — але абрываецца, можа толькі а выса абрываецца, можа толькі скончыць:
— Другая рота… — і праз сілу: — Другая рота, крокам марш!
Адна шарэнга, адна кароткая шарэнга цягнецца досьвіткам…
Трыццаць два чалавекі.
