Кат навучае іх:
— Гэта была трыццацімілімэтравая. Вы гэта чуеце па стрэлу: зараз будзе выбух.
Аднак глухі водгук выбухаў не даходзіць сюды. Ён глушыцца гудзеньнем фронту. Кат прыслухоўваецца:
— Сёньня ўначы будзе калатня.
Мы ўсе прыслухоўваемеся. Фронт неспакойны. Кроп кажа:
— Томі[1] ўжо страляюць.
Стрэлы ясна чутны. Гэта ангельскія батарэі, разьмешчаныя правей нашага вучастку. Яны пачалі на гадзіну раней звычайнага. Пры нас яны адкрывалі агонь роўна а дзесятай гадзіне.
— Чаго гэта яны надумаліся? — крычыць Мюлер. — У іх напэўна, гадзіньнік як сьлед сьпяшаецца!
— Будзе калатня, я вам кажу! Я адчуваю гэта ва ўсіх костках.
Кат паціскае плячыма.
Каля нас раздаюцца тры стрэлы. Адсьвет агню касым праменьнем прарывае туман, гарматы гудуць і грахочуць.
Нас апанавалі дрыжыкі і мы рады, што заўтра раніцою мы зноў будзем у бараках.
Нашы твары не блядней і не чырваней, чымся звычайна; яны таксама не нацягнуты і ня сумны, і ўсё-ж яны іншыя. Мы адчуваем, быццам у нашай крыві нейкі контакт. Гэта не дарэмныя словы, а сапраўднасьць. Гэта фронт, адчуваньне фронту, якое надае гэты контакт. З таго моманту, як пачынаюць сьвісьцець першыя гранаты, як паветра рвецца ад стрэлаў, — у нашых жылах, у нашых руках, у нашых вачох, зьнянацку зьяўляецца затоеннае чаканьне, напружанасьць слыху, узьнятая бадзёрасьць, асабліва гастрыня ўсіх адчуваньняў. Цела адразу прыходзіць у поўную гатоўнасьць.
Мне часта здаецца, быццам гэта ўстрэсенае вібруючае паветра налятае на нас на бязгучных крыльлях; ці быццам гэта сам фронт, які выдзяляе электрычнасьць, што мобілізуе невядомыя нам нэрвовыя напружаньні.
Кожны раз тое самае: мы накіроўваемся на перадавую лінію, і мы проста салдаты — у добрым або кепскім настроі; потым паказваюцца першыя артылерыйскія батарэі, і кожнае слова нашых размоў гучыць інакш.
- ↑ Так нямецкія салдаты называлі ангельцаў.
