Я кажу ёй, што куля трапіла яму ў сэрца і ён памёр адразу. Яна глядзіць на мяне і сумняваецца:
— Ты хлусіш. Я ведаю лепш за цябе. Я адчувала, як цяжка яму было паміраць. Я чула яго голас, я адчувала яго страх па начох. Скажы праўду, я хачу ведаць, я павінна ведаць!
— Не, — кажу я, — я быў побач з ім. Ён быў забіты адразу.
Яна просіць мяне ціха:
— Скажы мне. Ты павінен сказаць! Я ведаю, ты хочаш мяне гэтым супакоіць, але хіба ты ня бачыш, што ты мяне яшчэ больш мучыш, чымся калі-б ты сказаў праўду? Я не магу цярпець гэтага няведаньня! Скажы мне, як гэта здарылася, хоць як-бы жудасна гэта ня было! Гэта ўсё-ж будзе лешш, чым тое, што я ўяўляю сабе.
Я ёй ніколі гэтага не скажу, хоць-бы яна пасекла мяне на кавалкі. Я спачуваю ёй, але яна таксама здаецца мне некалькі дурнаватай. Павінна-ж яна задаволіцца гэтым! Кемэрых усёроўна застанецца мерцьвяком, — будзе яна ведаць праўду, ці не. Пасьля таго, як бачыш столькі забітых, цяжка зразумець гэткае гора па адным. І я кажу некалькі нецярпліва:
— Ён быў адразу забіты. Ён нават не пачуў гэтага. Яго твар быў зусім спакойны.
Яна маўчыць. Потым павольна пытаецца:
— Ты можаш прысягнуць на гэта?
— Так!
— На ўсё, што ў цябе ёсьць сьвятога?
Ах, божа, што ў мяне яшчэ засталося сьвятога? Гэта-ж так зьменна ў наш час!
— Так, ён памёр адразу.
— Ты сам ня зьвернешся, калі гэта няпраўда.
— Я не зьвярнуся, калі ён памёр не адразу.
Я гатоў узяць на сябе ’шчэ бог ведае што. Але яна, здаецца, верыць мне. Яна стогне і доўга плача. Я павінен ёй расказаць як гэта было, і выдумляю гісторыю, ў якую я сам амаль што веру.
Калі я адыходжу, яна цалуе мяне і дарыць мне яго портрэт. На ім ён, у сваёй форме новабранца, абапёрся на круглы стол, ножкі яго зроблены з бярозавых галін. Пазадзі на палатне намаляваны лес. На стале стаіць куфэль з півам.
Апошні вечар дома. Усе маўклівыя. Я рана кладуся спаць і абдымаю падушку, прыціскаю яе да сябе і ўтуляю ў яе галоў. Хто
