Жудасныя абразкі з жыцьця ў Заходняй Беларусі даў Гародня ў аповесьці „На крэсах“.
Блізу нічога няма ў маладнякоўскай прозе аб уцякацтве ў часе вайны. Схэматычна закрануў гэтыя часы Барашка ў настраёвым і вельмі прыгожа напісаным нарысе „Брат, родны мой брат!..“
Часы імпэрыялістычнае вайны апісваў Гародня („Варта на Рэйне“). Ён-жа даў абразок з жыцьця на імпэрыялістычным фронце („У паплавох“). З большага закраналі імпэрыялістычную вайну Ліманоўскі („Дзьве пупіны“), Галавач („Дзьве сьцежкі) і інш. аўтары.
Быт дарэволюцыйнае, галоўным чынам, перадрэволюцыйнае вёскі апісваў Каваль („На загонах“), Відук („Зарубчык“), Галавач і інш.
Эпоху 1905 г. маляваў у мастацкіх нарысах і абразкох Барашка („Пяты год“, „Бяда“). Адзін ён з усіх маладнякоўцаў узяў рэволюцыйны сюжэт із далёкага мінулага („Гіерогліфы Яэля“). Кастрычнік 1917 г. блізу яшчэ не апісаны ў маладнякоўскай прозе. З большага пра 1917 г. пісаў Ліманоўскі („Дзьве пуціны“).
З гістарычнага жыцьця ў маладнякоўскай прозе ёсьць толькі адно апавяданьне, гэта — „Францішак Скарына“ Хурсіка.
Пытаньні нацыянальнае беларускае культуры чамусьці вельмі рэдкая тэма ў творчасьці маладнякоўцаў. Аб беларусізацыі ёсьць сёе-тое толькі ў „Віраплыні“ Мазуркевіча.
