Паветра.
Заўсёды бывае так, што чым звычайней якая небудзь рэч, тым меней мы аб ёй знаем, бо наагул усім звычайным чалавек цікавіцца мала. Што, напрыклад, можа быць звычайней за паветра? — хіба толькі вада, ды земля. А тым часам, калі спытаць якога небудзь дабрадзея, нават і не саўсім цёмнага, а трохі адукаванага, што гэта за яно паветра, то бадай што заўсёды пачуеш такі атказ: што-ж, ведама, паветра — пустата і болей нічога. І такі пагляд на паветра саўсім зразумелы, бо паветра не мае ніякога коляру, ну і здаецца чалавеку, быццам паветра і сапраўды пустата. Але кожын вельмі лёгка можэ праканацца, што гэта не так, што паветра не пустата. Калі паматаць рукой у паветры каля твару, то пачуеш, як у твар дзьме вецяр, — ось гэты то вецяр і ёсьць паветра. Ну, каліб паветра было пустата, то гэтага ветру быць бы не магло, бо ня было-б чаму рухацца. Есьць і другі спосаб праканацца, што паветра не пустата. Возьмем якую небудзь пасудзіну і двойчы яе зважым: перш разам с паветрам, а пасьля пустую, высмактаўшы з яе паветра насосам. Пакажэцца, што пасудзіна разам с паветрам ваду важуць болей, чым тая-ж пасудзіна пустая, а гэта можа быць толькі дзеля таго, што паветра мае вагу. А раз гэта так, раз паветра мae вагу, значыць яно не пустата, бо пустата, ведама як пустата, нічога важыць ня може.
Калі-б паветра на ўсякай вышыні ад зямлі мела адну вагу, як у нізі — гэтак і ў версі, то тады-б таўсьціня паветровага слою над зямлёй, ці як кажуць, таўсьціня атмасфэры, мела-б 12 вёрст — значыцца, калі б мы зляцелі на вышыню 12 вёрст ад зямлі, то выжэй бы паветра ня было. Але, калі мы зважым якую небудзь пасудзіну разам с паветрам, узятым зьнізу, і тую ж пасудзіну разам с паветрам, узятым на версі, то пабачым, што паветра ў нізе мае большую вагу, чым у версі; чым выжэй, тым вага паветра ўсё зьменшаецца і зьменшаецца, ці кажучы іначэй, паветра робіцца ўсё радзейшым і радзейшым. Праз гэта таўсьціня атмасфэры куды болей чым 12 вёрст; некаторые вучоные лічуць, што яно даходзіць 300 вёрст, але большая частка вучоных думаюць, што паветра ёсьць усюды, на ўсякай, самай вялікай вышыні, толькі там яно вельмі рэдкае.
Аднак, хоць паветра ёсьць ўсюды на ўсякай вышыні, жыць чалавек можа толькі саўсім нізка ліну зямлёй. А гэта за тым, што паветра чым выжэй, дык усё радзейшае і радзейшае і разам с тым усё меней дагоднае для дыханьня чалавека. Ужо на горах, што маюць у выжыню 4-5 вёрст, паветра такое рэдкае, што дыхаць ім чалавек можэ толькі з вялікім трудам. А выжэй — ешчэ цяжэй. Аб гэтым добра даведаліся авіатары, тые людзі, што лётаюць па паветры.
Аднаму з іх, французскаму вучонаму Гэ-Мосаку, здарылося ўзляцець на выжыню 12 вёрст, дык ён тамака ледзь не задушыўся, і толькі шчаслівы прыпадак выратаваў яго ад сьмерці.
