Калі зьявіліся першыя хрысьціяне ў Полаччыне, трудно дазнацца. Гэта пытаньне, пакуль што, яшчэ ня выяўлена гісторыкамі. Есьць паданьні, што ўжо ў ІХ стагодзьдзі тут былі хрысьціяне. Пад гэтымі паданьнямі ёсьць пэўныя гістарычныя асновы. Землі Беларусі былі разложаны на вялікім водным шляху з Варагаў ў Грэкі. Па гэтым шляху йшлі жывыя гандлёвыя зносіны, як з усходня-хрысьціянскай Візантыяй, так і з заходнімі хрысьціянскімі народамі. Гандляры, як варагі, так і славяне, вязьлі па гэтым вялікім шляху ня толькі чужаземныя тавары, але і чужаземную хрысьціянскую культуру і веру.
Усе гэтыя зьвесткі гавораць нам аб тым, што новая вера ня прыйшла сюды, як вера, што змагалася за сваю бытнасьць агнём і мечам. Хрысьціянскія пагляды прасачваліся ў жыцьцё, як і ўся культура, згодным паступовым шляхам. Часам яны выціскалі з быту грамадзянства старыя паганскія пагляды, а яшчэ часьцей зьліваліся з імі. Політэістычная паганская вера ня ставіла ніякіх перашкод для Бога і сьвятых новай веры, бо яна прызнавала, што істнуе не адзін Бог, а многа. Прызнаць новых багоў было для яе магчымым тым больш, што гэтых новых багоў яна малявала падобнымі да сваіх старых багоў. Сьвяты прарок Ільля стаў падобен да Пяруна, сьвяты Улас да Велеса і г. д. Такім спосабам утварылася яшчэ з часоў сівай даўнасьці тое дваяверра, якое істнуе і ў сучаснай нам Беларусі. Наша вёска і дагэтуль носіць па сваіх рэлігійных поглядах пячатку далёкага мінулага. Тут згодна ўжываецца старое славянскае паганства з усходнім і заходнім хрысьціянствам.
Кніжная прасьвета ў Полаччыне з самага пачатку стала ў гьвявак з хрысьціянскай верай. Укола царквы групавалася тады тыхчасовая адукаваная інтэлігэнцыя. Так было ня толькі ў Полаччыне, але і ў Кіеўшчыне, і ў Заходняй Эўропе, і ў Візантыі. Прасьвета ўсяго хрысьціянскага сьвету насіла тады царкоўны кірунак, і шмат патрэбна было часу змагацца прасьвеце за сваю незалежнасьць ад царквы. Рэлігійнымі і культурна-прасьветнымі цэнтрамі былі манастыры. У іх, або пры іх, істнавалі як-бы школы, пісаліся і перапісваліся кнігі, групаваліся людзі прасьветы. У народ кніжная прасьвета не пранікала так, як у нашыя часы. Народ жыў сваім жыцьцём і тварыў сваю культуру. Ён сьпясваў свае песьні і быліны, баяў байкі, гутарыў пагаворкі і прыслоўі, складаў легенды і другія творы. Культура народу ня была пісьменнаю культураю, а перадавалася з вуснаў у вусны. З прадстаўнікоў кніжнай прасьветы першага пэрыяду гісторыі Беларусі мы павінны ад’значыць у Смаленску — Клімэнта Смаляціча, у Тураве — Кірыла Тураўскага, у Полацку — княжну Прадславу-Еўфрасіньню.
Клімэнт Смаляціч жыў у першай палавіне ХІІ-га
