Есьць паданьне, што аднаго разу казакі прыслалі да Уладыслава сваіх паслоў, каб паскардзіцца на тыя крыўды, якія над імі ўчыняюцца. Кароль выслухаўшы казацкіх паслоў і ня маючы рады абараніць іх нарушаныя інтарэсы, быццам сказаў ім: „Вы маеце шаблі, самі абараняйце правы свае“. Разумеецца, казакі ведалі гэта і без караля, але словы караля толькі падкрэсьлілі для іх немагчымасьць згоднага сужыцьця Польшчы з вольным казацтвам. Цікава яшчэ зьвярнуць увагу на адно здарэньне. Заходняе кавацтва, бяручыся за шаблю, казала, што яно хоча ратаваць сябе і караля з панскай „Ляскай няволі“. Такія самыя думкі былі і ў усходняга маскоўскага казацтва. Вядома, што такія прадстаўнікі ўсходняга казацтва, як Разін і Пугачоў, лічылі сваім ворагам не цара, а баяр і дваранаў, ад улады каторых яны хацелі вызваліць і сябе і цара. Гэты настрой, як заходняга, так і ўсходняга казацтва, паказвае нам, што абураны мужык, стаўшы вольным казаком, змагаўся больш на соцыяльна-эканамічным, чымся на палітычным груньце.
Казацкія паўстаньні на Украіне пачаліся яшчэ з канца ХVI стагодзьдзя. На чале казакоў сталі атаманы — Касінскі, Лабада і Налівайка. З мечам і агнём ўрываюцца казакі ў польскія землі, у сябе на Украіне нішчаць шляхту, вызваляючы з прыгону мужыкоў і робячы іх вольнымі казакамі. Польскі ўрад ня мог спыніць гэтага паўстаньня. Казакі абралі сабе гэтмана Пётру Сагайдачнага, каторы стаў дзяржаўцам усей Украіны. Усё гэта, разумеецца, не спадабалася паляком і пры першым здарэньні яны зноў пачалі няволіць казакоў. Казакі на гэта ізноў адказалі паўстаньнямі ў пачатку ХVII стагодзьдзя. На чале казакоў сталі атаманы: Тарас, Паўлюк і Астраніца. Многа год Польшча і Украіна паліліся агнём і заліваліся крывёю. Урэшце перамаглі палякі. Паўлюк і Астраніца папаліся ў польскі палон. Адзержаўшы верх, польскі ўрад стаў рабіць на Украіне свае парадкі. Казакоў пакінулі толькі 6 тысячаў, адабралі ад іх самакіраваньне, начальнікамі над імі паставілі польскіх паноў. Рэшта казакоў зрабілі зноў мужыкамі. Усё гэта адбылося ў 1638 годзе.
Толькі 10 гадоў трывалі казакі гэтую няволю. У 1648 годзе яны зноў падняліся, як адзін чалавек, пад кіраўніцтвам знамянітага атамана Багдана Хмяльніцкага. Пад яго сьцяг сабраліся і мужыкі, уцёкшыя ад прыгону з усей Украіны і Беларусі. З вялікаю, узброенаю сілаю йшоў Хмяльніцкі на помсту ў Полыпчу, маючы на мэце выбіць з панскай няволі просты народ. Насустрэч яму былі высланы польскія войскі, каторыя ён разьбіў — першы раз пры Жоўтых Водах, другі раз пад Корсунем. Пад Корсунем казакі ўзялі ў палон польскіх гэтманаў — Каліноўскага і Патоцкага. Гэтыя пабеды Хмяльніцкага адгукнуліся на Беларусі
