На гэта ня кідаюць спадзявацца іх жанкі, паглядаючы ў вочы гэтым шчасьліўцам.
Рыгор абяцае, радзіцца з Паўлам. Той просіць Якава Бросьню. Разам едуць у мястэчка да Провава, кіраўніка работ дзесятага атраду.
Але Яўгену Проваву прыйшла папера, што ўпраўленьне атраду выпрасіла ад начальства дармовую сілу — палонных.
Хутка ўжо, хутка партыя іх наведае Ступкі.
Платны склад рабочых будзе зьмяншацца.
Маладзіцы, жанкі і мацяркі гэта адчуваюць. Яны бачаць па настроі атраду. Ужо радзей пяюць песьні рабочыя, пакідаючы працу. Але ўсё-ткі, а, часамі, яшчэ…
— Панкі!
Рыгор суцяшае, сьпіскаючы сэрца.
Сем парабкоў!
Ды ці ў іх справа?
І перад ім праходзяць сотні здаровых гвардзейцаў, што бачыў у Пецярбурзе ў дні мобілізацыі. Перад ім першыя эшалоны раненых на Ліцейным, раненыя ў справоджаньні Лібы. Далей — бежанцы на Знаменскай, бежанцы на станцыі Дно, бежанцы вось ужо месяц ня сходзяць з ваччу на гасьцінцы паўз Ступкі.
Сотні, тысячы, мільёны…
Забітыя, раненыя, выгнаныя, зьбітыя з роўных шляхоў жыцьця, разьюшаныя жахамі.
Сьвет і Расія!
Расія і Смагін!
Смагін — Сілцы!
Далёкія і свае!
Караль і маці!
Маці — пылінка ў завірусе.
Куды яе вецер занясе?
Якая яна з тысячы вось тых кабет, што сядзяць на падводах муміямі, згорбленыя, сасмагшыя, запыленыя?
Ідзе за возам?
Сёмка зжаліўся і вязе разам з Волькаю, з малым дзіцянём, з пажылымі бацькамі?
Шэрая, крывая птаха над галавою ляскоча драпежнаю дзюбаю —
