— Ну, а як доўга яшчэ, патвойму, працягнецца гэтак?
— Гэта цяжка сказаць, браток. Хочацца верыць, што ня вельмі доўга.
— Ня радуеш ты мяне, Рыгор. Значна праз усё наша жыцьцё так і будзем мы, як тыя валы, хадзіць у ярме: я па нікчэмнай палосцы зямлі, а ты ў чатырох мураваных сьценах заводу?
— Трэба, брат, настойней змагацца. Кожнаму — колькі сілы хоць — варушыцца, бунтаваць…
Сёмка паматаў галавою і зацяжна прапяяў:
— О-о-хох-хо! Доўгая і сіберная песьня!
Рыгор незадаволена адказаў: точаць цябе чэрві няверра. Дрэнна, Сёмка!
— Садзіся, паедзем, — перабіў яго Сёмка, павярнуўшы каня ад студні і прагукаўшы:
— Но-о, малая! Яшчэ вёрст трынанцаць асталося!
III
НЕКАЛЬКІ часу хлопцы маўчалі, нібы прыслухоўваючыся да конскага тупату і стуку калёс. Пры гасьцінцы, у прарытай канаўцы крумкалі жабы, а зьверху кідаўся рэдкі плакучы піск кані. Наўскасяк, управа, блішчэў агеньчык начлежнікаў.
— Значна, яшчэ гадзін тры, і мы расстанемся з табою? — раптам выказаў Сёмка.
— Але. Што-ж, нічога не парадзіш, прыходзіцца…
— Ты ўжо, толькі, Рыгор… — Но-о-о! Падбяжы-ы, на цябе ліха-а!.. — Ты ўжо, толькі, Рыгор, не забывай пісаць нам. Не шкадуй на гэта часу. Усё апішы: што стрэнеш прыехаўшы: як жыцьмеш, як будзе паводзіцца табе. Ты-ж ведаеш, як дорага нам усё гэта. А мы ўжо адсюль будзем дасылаць табе корэспондэнцыі. Патрэбна цесная сувязь… — Вось Слынскі ўзгорак — яшчэ дзьве вярсты ззаду асталіся…
— Няйначай, буду пісаць, аба ўсім буду пісаць… А ты, вось, браток Сёмка, не адкажы ўжо маёй мацеры, калі яна будзе прасіць цябе, каб ты пісаў ёй пісьмы… Хто-ж, акром цябе, ёй гэта зробіць?
— Ай, ды навошта казаць: я пісаў тваёй мацеры дагэтуль і надалей буду пісаць. Гэта рэч не цяжкая; шкада адно, што
