тыдзень ён дзьве-тры ночы праводзіў у дарозе, часта вейкаю не маргнуўшы. А заўсёды быў навярэджан, складаючы і накладаючы паклажу. Доўгія халодныя асеньнія ночы, ночы зімнія — сьнег, завея — трэба было праз ўсю дарогу або сядзець на возе або ісьці за возам пехам. А цяпер? Што й казаць — куды там да сну!
Рыгор разглядаў у змроку аднакія прыземістыя, абсаджаныя садкамі хаткі, студні траха не ля кожнае з іх. А калі Сёмка прыпыіў каня пры тэй самай студні, ля якой падводчыкі паілі коняй, ён зьлез з возу і першым пачаў гутарку з падводчыкамі.
— Вы адкуль будзеце? — запытаў Рыгор аднаго з іх.
— Мы круглявецкія; на кірмашы былі ў Сталеве.
— Вялікі кірмаш быў?
— Добры кірмаш.
Падводчыкі запыталі ў Рыгора, каторая гадзіна і, калі ён сказаў, надаўгад, што ўжо за адзінанцаць перашло, яны перагаварыліся між сабой і сьпешна ўселіся на вазы.
— Як дарога на Сілцы? — пагнаўшы коні, запыталі падводчыкі.
— Добрая, — адказаў Сёмка: — а ўперадзе як?
— Нічога, можна ехаць: падсохла. Дабранач!
— Дабранач!
Адна за аднэю трое хурманак загрукацелі ўсьцяж вёскі.
— Вось хто жыве, — абярнуўся Сёмка да Рыгора, поячы каня: — галёкаюць па сьвеце і абманваюць людзей.
— Так, перакупства — самы непаважны занятак: займаздароў людзі трацяць час, абаманваючы даверных.
— Але, згадзіся, Рыгор, што і на гэта трэба мець здольнасьць. Гэта пракідкія хлопцы…
— Вядома: трэба набіць рукі і навярцець розум. Ёсьць многа розных марнатраўцаў, якіх нам трэба карміць сваёю працаю: і тых, што намі кіруюць, і тых, хто нас абманвае, і тых, якія за нашу працу для іх нават людзьмі нас ня лічаць. Шмат трэба перабудовы. Як ты думаеш, калі мы з гэтым управімся? Я думаю, што ня так скора. Га?
Рыгор усьміхнуўся.
— Вядома, што ня так скора; трэба многа патуг, сілы і змаганьня палажыць.
