Пятрусь упікнуў таварыша ў маладушшы, і той у момант аддзяліўся ад іх і паскорана накіраваў у бок пачутага стуку. Але яны не пасьпелі перакінуцца сказамі, як Сёмка ўжо стаяў каля іх.
— Ну? — справіўся Рыгор.
— Твой супарат вышаў ад Прыдатных.
— Бераг? — праверыў Пятрусь.
— А які ж чорт… Ды, пэўна, п’янаваты, бо пашоў у’ючы абаранкі… Прапала, браток, Зося… — пацьвіліўся Сёмка з Рыгорам і разьвёў жарт з разухабістым сьмехам.
— Што ж, памяном, калі так…
І, памаўчаўшы, дадаў:
— Тут справа не у каханьні, браткі, а ў ратунку Зосі, як чалавека.
— Ведаем, — упэўніў Сёмка за дваіх: — Ды ужо позна.
Усілілі птушку, як мае быць; згаварыліся на вясельлі, бачыце.
— Нават? — пацікавіўся Рыгор.
— А ці-ж доўга, умеючы!
— Астаюцца, значыць, памінкі…
Ужо над хвойнікам займаўся золак, калі яны, разьвітаўшыся, накіравалі ў тры бакі, кожны да свае хаты.
II
ВЯЛІКУЮ ДОЛЮ ВНЫ за тое, што Прыдатны гасьцінна і ласкава сустрэў сватоў, Рыгор гатоў быў ускласьці на Зосю; самому сабе, дзяўчатам і таварышам — ён адкрыта наракаў на яе.
У гэтым, аднак, Рыгор перасаляў. Зося калі і была вінавата, то толькі у сваёй бязмоцнасьці папярашкодзіць замахам Берагоў. Западозрыць-жа яе у папушчэньні, або ў спачуваньні бацькаўскім намерам не магло быць і думкі. Зося сама мучылася, бачачы разьведзеныя вакол сябе інтрыгі, і не знаходзячы ў сабе магчымасьцяй іх перапыніць… На заўтра, з самае раніцы, скора яе разбудзілі. Зося мэрам няпрытомная, з апутаным цяжкаю нудою целам, мо’ цэлую гадзіну то і рабіла, што толькі тупала з хаты у сенцы, то з сянец у хату. Было ніякавата глядзець на яе: асавелыя, запаўшыя глыбока вочы, смуглы узрок, авяўшыя зьбялеўшыя шчокі. Бралася за работу, а работа выпадала з рук, не рабілася. Нават гаварыць ёй было цяжка і толькі на настойныя, па некалькі разоў пераказаныя запытаньні бацькі ці ма-
