седов таго панства и всих земель ему прислухаючих, важилсе што с того упросити, взяти и в держанье прийти, а упомененый будучи того за разом не пустил, тагды маетность его вся маеть быти взята до столу и скарбу нашого Великого Князства Литовского".
Такая выразная і ясная пастанова, безумоўна, не магла адносіцца да Украіны, бо Украіна ня была "паньством“, г. значыць дзяржавай, а толькі часткаю дзяржавы і ня Вялікага Княства Літоўскага, а каралеўства Польскага. Будучы констытуцыяй княства, Статут 1588 году ня мог быць сводам законаў для Украіны, бо гэта не адпавядала яе запраўднаму палажэньню. Зразумела, у артыкулах, якія зьмяшчалі цывільнае права, крымінальнае права і процэс, было многа супольнага з папярэднімі Статутамі 1529 і асабліва 1566 г.г. Гэта можа быць грунтам для размовы аб аднолькавых крыніцах як беларускага, так і украінскага права, але абвяшчаць Статут 1588 году, як гэта робіць проф. Лашчанка, сводам украінскага права, мне здаецца, ня прыходзіцца. Між тым проф. Лашчанка, разглядзеўшы замахі на Літоўскі Статут 1588 г. польскіх вучоных, якія залічалі Статут у памятнікі польскага права, і расійскіх вучоных, якія залічалі яго да памятнікаў расійскага права, нарэшце заўважае: „Але апроч палякаў і расійцаў, якія прэтэндуюць на Літоўскі Статут, як на продукт творчасьці нацыянальнага генія свайго народу,— "право на Статут зяявляють також і білоруси".
Заданьне нашага кароткага нарысу, - піша далей Р. Лашчанка, - уласна ў тым, каб давесьці тыя асноўныя палажэньні, якія замацоўваюць належнасьць Літоўскага Статуту да памятнікаў права украінскай праўнай творчасьці. Нам здаецца, што настаў ужо час у інтарэсах об'ектыўнай праўды(?), унікаць па мажлівасьці ў навуковых досьледах Літоўскага Статуту тэндэнцыйных імкненьняў!—настаў час паставіць кропку над „і" адкрыта і шчыра, адкідаючы ўсё, што спрыяе затуманеньню ісьціны". „На належнасьць Літоўскага Статуту, як памятніка права, украінскаму народу паказвае перш за ўсё тая мова, якой былі пісаны ўсё тры рэдакцыі Статуту. Мова гэтая, як вядома, была моваю дзяржаўнаю. Мова „руська" ад слова „Русь", а назва „Русь" спачатку, як вядома, была назваю зямлі Палян, зямлі кіеўскае, - асяродку Украіны. Адсюль гэтая назва пашыралася потым і на іншыя этнаграфічныя украінскія землі, напрыклад на Чарнігаў, Галічыну і гэтак далей, а таксама і на тыя, што падпадалі патроху пад уплывы кіеўскай дзяржаўнасьці і кіеўскай культуры. Яшчэ і ў XII і нават ў пачатку ХII сталецьця „Русь" у некаторых выпадках рэзка выдзяляецца летапісцамі ад неукраінскіх этнографічна зямель: ад Ноўгараду, Смаленску, Полацку і інш."
Далей проф. Лашчанка даводзіць, калі назва „Русь" пачала ўжывацца для сябе Масквою, затым піша аб тым, што Украіна ў другой палове XIV сталецьця пачала ўваходзіць у склад Вялікага Княства Літоўскага, „пашырыўшы ў ім сваю „руську", гэта значыць,—украінскую культуру настолькі, што „руська" мова стала моваю ўрадаваю, моваю вялікакняскага двара. Па азначэньні проф. Любаўскага, з Літоўскім Вялікім Княствам у гэтым разе здарыўся вельмі характэрны выпадак: народнасьць, якая політычна панавала, падпала пад духоўны і культурны ўплыў народнасьці залежнай. Адсюль, бяручы пад увагу, што назва „Русь" (а ад Русі і слова рускі) была ўласна этнографічнаю назваю народу „украіньского", што старадаўнім асяродкам культуры „руськой" або „украіньскоі" была Кіеўшчына, што Літва з далучэньнем да яе цэнтральных і заходніх украінскіх зямель падпала ў значнай меры пад беспасрэдны ўплыў кіеўскай культуры, культуры украінскай і што, апроч, украінскага права („Руська Правда"), яшчэ правадніком гэтай культуры была „руська" мова,—ня можна не згадзіцца з думкамі тых вучоных, якія прызнаюць, што моваю Літоўскага Статуту, як і другіх багатых памятнікаў літоўска-украінскага права, была мова „паўднёва-руська", або мова украінская". Галоўным грунтам для такога заключэньня Р. Лацінянкі зьяўляецца праца проф. Кісьцякоўскага, які ў сваім творы: „Права, по которым судится малороссийский народ" (Кіеў 1879 г ), называе мову ўсіх трох ста-
