Наогул, трэба сказаць, што Клімковічу амаль усюды ўдалося захаваць каларыт эпохі. У п’есе прадстаўлены яркія людзі тагачаснай надзвычай пярэстай эпохі. Тут і заморскія госці, і манах-кнігапісец, і знахар, і іншыя людзі з іх адменным жыццём і побытам, з іх забабонамі і верай, з іх гарачымі рэлігійнымі спрэчкамі і рознастайнымі соцыяльнымі інтарэсамі. Складаючы ў дачыненні да галоўных дзейных асоб нібы знешняе наваколле, яны і дапамагаюць аднавіць каларыт таго часу. Гэтаму спрыяе і мова п’есы — зразумелая, сучасная, але з водарам старасветчыны.
Паводле падзей, якія разгортваюцца ў трылогіі «Георгій Скарына», таксама па сваёй ідэйнай накіраванасці і сапраўднасці гістарычных асоб у блізкай сувязі да тэтага твора стаіць п’еса Клімковіча «Адплата». Але паколькі яна не ўваходзіць у дадзены зборнік, разгляд яе можна абмінуць. Спынімся на другой п’есе, напісанай на матэрыяле сярэдзіны ХVІ стагоддзя, — на драматычнай паэме «Кацярына Жарнасек».
«Кацярына Жарнасек» — першая гістарычная п’еса Міхася Клімковіча. У ёй у пэўнай ступені адчуваецца яшчэ недастатковая спрактыкаванасць драматурга. У ёй б’ецца поўнакроўны пульс тагачаснага жыцця, але яго прыглушае часамі, сціскае літаратурная форма. Можна сказаць, што ў гэтай п’есе вельмі шмат і ад непасрэднага жыцця, і ад літаратуры — у пабудове фразы, у паасобных словах, у рытме верша. У якасці прыкладу можна назваць першую рэпліку Кацярыны, якой яна сустракае свайго каханага — Рыгора:
|
Ты занадта прыткі — зараз ды у сваты! |
Характар рэплікі, асабліва яе рытмічная будова выразна бяруць свой пачатак не ў самой стыхіі сялянскай мовы, а ў літаратурных традыцыях, яны нагадваюць некалькі формы опернай драматургіі.
Гэтае ўражанне падмацоўваюць і шматлікія фальклорныя ўстаўкі: казка пра Ліха, якую расказвае дзед Ахрэм; казка пра пчолы, што заелі мядзведзя; прыпеўкі дзеда Ахрэма; украінскія песні казакаў; беларускі і украінскі варыянты адной і той-жа песні, якую спяваюць казакі, касцы і жнеі; польская песня Ядвігі; песенька ксяндза і іншыя. Ужо адзін пералік гэтага казачнага і песеннага элемента гаворыць аб тым, што аўтар як быццам-бы браў устаноўку на драматычна-музычны твор. Але паколькі рэч, паводле свайго жанра, з’яўляецца ўсё-ж такі драмай, а не літаратурнай асновай для музычнага твора, многія фальклорна-песенныя элементы яе не заўсёды арганічныя ў тканіне п’есы. Наяўнасць іх можна апраўдаць толькі тым, што яны заўсёды нясуць соцыяльную нагрузку.
Я раблю гэтую заўвагу для таго, каб чытачу лягчэй было зразумець надзвычай складаную арганізацыю п’есы, якая названа аўтарам драматычнай паэмай, але якая з’яўляецца па сутнасці соцыяльна-гістарычнай драмай.
У адрозненне ад трылогіі «Георгій Скарына», у драматычнай паэме «Кацярына Жарнасек» няма гістарычных асоб у поўным сэнсе гэтага слова.
